ظهرُهُ تنزيلُهُ و بطنُهُ تأويلُه. مِنهُ ما قد مَضي و مِنه ما لَم يکُن. يجري کَما تَجرِي الشّمسُ و القَمَرُ. کُلَّما جاء تأويلٌ مِنهُ يکوُن علي الأَمواتِ کَما يکونُ علي الأَحياءِ قال الله«وما يعلمُ تأويلَهُ إلّا اللهُ و الرّاسخونَ فِي العِلم». نحن نَعلَمُ تأويلَهُ. 1
ظهر قرآن تنزيل آن و بطن آن تأويلش است. بخشي از آن در گذشته بروز يافته و بخشي از آن هنوز نيامده است. (قرآن) همانند خورشيد و ماه جريان مي‌يابد؛ هر زمان تأويل چيزي از آن فرا رسد، هم‌چنان که بر گذشتگان جاري بوده است، بر آيندگان نيز جاري خواهد بود... .
ظاهر اين روايت، به روشني دلالت دارد بر اين که ظاهر قرآن همان تنزيل آن و باطن قرآن همان تأويل آن است.
بنا بر اين، اين مقصود از ظاهر يا تنزيل همان معناي ظاهري و دريافت اولي مخاطبان پيامبر از آيات شريفه با توجه به قراين لفظي و غير لفظي بويژه قراين مقامي و سبب و فضاي نزول است، و مقصود از تأويل يا بطن مفاهيم عام و گستردة فراتر از معناي تنزيلي و ظاهري آيات ـ که فارغ از قراين حال و مقام و سبب و فضاي نزول آيات و فراتر از دريافت محدود مخاطبان نخستين پيامبر و گاه فراتر از محدوده سياق است، که از آيات شريفه برداشت مي‌شود. 2
حال، با توجه به تعريف مذکور از ظاهر و باطن و تنزيل و تأويل معتقديم که آية شريفه 7 آل عمران يک معناي ظاهري يا تنزيلي دارد و اين همان معنايي است که با توجه به سبب و فضا و زمان نزول آيه شريفه به دست مي‌آيد. در اين معناي ظاهري مقصود از «راسخان در علم» تعدادي از عالمان مسيحي نجران‌اند که در مواجهه با برخي از آيات متشابه قرآن در خصوص اوصاف حضرت عيسي عليه السلام به تأويل نارواي آن دست نزدند، بلکه آنان به آيات متشابه قرآن که برايشان قابل فهم نبود ايمان داشتند و به زبان حال معترف بودند که همة آيات قرآن نازل شده در بارة عيسي عليه السلام اعم از محکمات و متشابهات آن از جانب خدا نازل شده است.
در بارة اين معناي ظاهري دو مطلب و ادعا بايد ثابت شود: 1. ظاهر آيه شريفه در بارة مسيحيان نجران است. بنا بر اين، مقصود از آيات متشابه نيز از نظر معناي ظاهري و تنزيلي آياتي است كه داراي مفادي چند پهلوست و در وصف مسيح و نظير آن نازل شده است.
2. مقصود از راسخان در علم نيز، از نظر معناي ظاهر و تنزيلي، بعضي از عالمان اهل کتاب و به طور دقيق‌تر عالمان مسيحي بوده‌اند.
در بارة مطلب اول بايد گفت که اولاً، چنان که بعضي از مفسران تصريح کرده‌اند، آيات اول تا حدود آيه 90 آل عمران داراي وحدت سياق است، و در نتيجه بايد يک باره نازل شده باشند. 3 محور اصلي معارف اين بخش از سوره در بارة مسيحيان و جريان مباهله رسول خدا با نصارا و بخشي از سرگذشت ذکريا و مريم و عيسي عليهم السلام است. ثانياً روايات سبب نزول بر نزول اين آيات در بارة هيأت نصاراي نجران
ـ که در مدينه بر رسول خدا صلي الله عليه و آله وارد شدند و با آن حضرت در باره الوهيت عيسي بحث و مناظره کردند ـ
1.بصائر الدرجات، ص۱۹۶؛ بحار الأنوار، ج۸۹، ص۹۷.
2.ر.ک: تفسير و مفسران، ج۱، ص۲۵ به بعد.
3.المنار، ج۳، ص۱۶۱؛ التفسير الحديث، ج۷، ص۱۱۵.
