و شرعىدر گفتار و كردار انسانتقويت شود،بر ميزان ادباو افزوده مىگردد.
ب ـ ادب با آفريدگار
ادب با آفريدگار ، عبارت است از رعايت حرمت حضور او در همه حالات و حركات و سكنات ، آن گونه كه شايسته عظمت و بزرگوارىِ اوست . اين ادب نيز انواع و مراتبى دارد :
مرتبه اوّل : ترك محرّمات و انجام دادن واجبات الهى .
مرتبه دوّم : ترك مكروهات و انجام دادن مستحبّات دينى .
مرتبه سوّم : پاكسازىِ دل از آنچه غير خداوند متعال است. با اشاره به همين مرتبه ادب ، امام على عليهالسلام فرمود :
بنده را ادبْ همين بس كه در نعمتها و حاجتهايش ، كسى را جز پروردگار خويش ، شريك نگردانَد . ۱
و اين سخن امام صادق عليهالسلام نيز به همين مرتبه اشاره دارد :
دل ، حرم خداست ؛ پس در حرم خدا ، غير خدا را جاى مده . ۲
ج ـ ادب با خود
ادب با خود ، عبارت است از رعايت ارزشها در گفتار و كردار ، به دليل حرمت خود . به سخن ديگر ، گاهى انسان به دليل شرم از ديگران و رعايت حرمت خدا و مردم ، ادب را مراعات مىكند ، و گاه به مقتضاى انسان بودن و رعايت حرمت ارزشهاى انسانى .
در سخنى منسوب به امام على عليهالسلام اين نوع ادب ، نهايت ادبْمدارى خوانده شده است :
