17
فرهنگ نامه ادب

۰.پيامبر خدا را خداوند ادب آموخت ، و او مرا ادب آموخت ، و من مؤمنان را ادب مى آموزم و براى مردمانِ ارجمند ، ادب به ارث مى نهم. ۱

و در روزگار ما ، اين وظيفه سنگين ، بر دوش مسئولان سياسىِ جوامع اسلامى است . از نظر اسلام ، برنامه ريزى براى فرهنگ سازىِ ادب در جامعه ، يكى از اصلى ترين حقوق مردم بر زمامداران است و در شرايط كنونىِ جهان اسلام ، علما و فرهيختگان ، مسئوليت ويژه اى در اين زمينه دارند .
علاوه بر مسئولان سياسى و فرهنگى ، خانواده ، به خصوص پدر ، نيز در تأديب فرزندان خود وظيفه دارد . يكى از حقوقى كه اسلام براى فرزند بر پدر به رسميت شناخته ، مؤدب بار آوردن اوست . پيامبر خدا مى فرمايد :

۰.يكى از حقوق فرزند بر پدرش ، اين است كه او را نيكو ادب و تربيت كند . ۲

شش . روش ادب آموزى

يكى از بهترين گنجينه هاى فرهنگىِ اهل بيت عليهم السلام ، رهنمودهاى آنان درباره روش تأديب و تربيت است . متن اين رهنمودها ، در فصل ششم آمده است و تبيين تفصيلى آنها نياز به كتابى مستقل دارد؛ اما به طور اجمال و اشاره ، مى توان اصول روش ادب آموزى را از نگاه اهل بيت عليهم السلام ، چنين برشمرد :
1 . آراسته بودن آموزگار به زيور ادب ؛
2 . ادب آموزى با كردار ، پيش از آموختن ادب با گفتار ؛
3 . انتخاب مناسب ترين زمان براى آموزش ؛

1.. ر. ك : ص ۶۰ ح ۱۸۶ .

2.. ر . ك : ص ۶۱ ح ۱۹۱ .


فرهنگ نامه ادب
16

بنا بر اين ، كسانى كه مى خواهند فرزندان با ادب داشته باشند ، بايد پيش از ازدواج و انتخاب همسر ، براى رسيدن به اين هدف ، برنامه ريزى كنند . به فرموده پيامبر خدا :

۰.بنگر كه فرزندت را در چه خاستگاهى مى نهى [و از چه خانواده اى همسر مى گيرى] ، چراكه رگ و ريشه ، اثر دارد . ۱

خانواده هاى اصيل و نجيب و با كرامت ، نقش اساسى در پرورش انسان هاى نيك رفتار و با ادب دارند ؛ اما بايد توجّه داشت كه تربيت نيز در كنار وراثت ، نقشى بنيادى در سازندگىِ انسان دارد . تربيت تا آن جا در سازندگىِ انسان مؤثر است كه مى تواند آثار مثبت يا منفى وراثت را از بين ببرد يا از آن بكاهد .
عناصر مهم و مؤثر تربيتى كه در نصوص اسلامى بدانها اشاره شده است ، عبارت اند از : برنامه ريزى و تلاش براى تقويت ايمان و علم و انديشه ، و الگو قرار دادنِ انسان هاى خودْ ساخته و شايسته در جامعه ، و نيز يارى خواستن از خداوند متعال براى رسيدن به اين مقصد بزرگ . رهنمودهاى پيشوايان اسلام در اين زمينه ، براى مربّيان امور تربيتى ، بسيار كارساز است .

پنج . آموزگاران ادب

نخستين آموزگار ادب ، خداوند متعال است . اوست كه پيامبرانِ خود را به زيور ادب آراست و آنان را مأمور آراستن ديگران به اين فضيلت كرد . اين وظيفه ، پس از پيامبران ، به اوصياى آنان منتقل شد . امام على عليه السلامدر اين باره مى فرمايد :

1.. ر. ك : ص ۳۷ ح ۸۲ .

  • نام منبع :
    فرهنگ نامه ادب
    سایر پدیدآورندگان :
    شيخي، حميدرضا؛ مسعودي، عبدالهادي
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1384
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 30571
صفحه از 83
پرینت  ارسال به