۶۶۳.على بن ابراهيم، از صالح بن سندى، از جعفر بن بشير، از ضُريس روايت كرده است كه گفت: شنيدم از امام محمد باقر عليه السلام كه مى فرمود:«به درستى كه خداى عزّوجلّ را دو علم است: علمى است كه آن را بذل و بخشش فرموده، و علمى است كه آن را از خلائق پوشيده. امّا آنچه بذل فرموده، چيزى نيست كه فرشتگان و رسولان آن را بدانند، مگر آن كه ما آن را مى دانيم. و امّا آنچه از خلائق مستور است، آن علمى است كه در نزد خداى عزّوجلّ است در لوح محفوظ كه چون بيرون آيد نافذ و جارى است».
۶۶۴.ابوعلى اشعرى، از محمد بن عبدالجبّار، از محمد بن اسماعيل، از على بن نعمان، از سُويد قَلّاء ، از ابو ايّوب، از ابوبصير، از امام محمد باقر عليه السلام روايت كرده است كه فرمود:«به درستى كه خداى عزّوجلّ را دو علم است: علمى كه غير از او كسى آن را نمى داند، و علمى كه آن را به فرشتگان و رسولان خويش تعليم فرموده. پس آنچه را كه به فرشتگان و رسولان خويش تعليم فرموده، ما آن را مى دانيم».
45. باب نادرى كه ذكر غيب در آن است
۶۶۵.چند نفر از اصحاب ما روايت كرده اند، از احمد بن محمد بن عيسى، از مُعمّر بن خلّاد كه گفت: مردى از اهل فارس، از امام موسى كاظم عليه السلام سؤال نمود و به آن حضرت عرض كرد كه: شما غيب را مى دانيد؟ حضرت فرمود كه:«امام محمد باقر عليه السلام فرمود كه: علم از براى ما گشايش به هم مى رساند، پس مى دانيم و از ما قبض و گرفته مى شود، پس نمى دانيم . و فرمود كه: غيب، راز خداى عزّوجلّ است كه خدا آن را پنهان به جبرئيل عليه السلام رسانيد، و جبرئيل آن را پنهان به محمد صلى الله عليه و آله رسانيد، و محمد آن را پنهان به هر كه خدا مى خواست رسانيد».
۶۶۶.محمد بن يحيى، از عبداللّه بن محمد بن عيسى، از حسن بن محبوب، از على بن رئاب، از سَدير صَيرفى روايت كرده است كه گفت: شنيدم از حُمران بن أَعْيَن كه از امام محمد باقر عليه السلام سؤال مى كرد از قول خداى عزّوجلّ:«بَديعُ السَّماواتِ وَ اْلأَرْضِ»۱، يعنى:«اوست كه از نو پديد آورنده آسمان ها و زمين است» (يا پديد آورنده آسمان ها و زمين است).
حضرت باقر عليه السلام فرمود: «به درستى كه خداى عزّوجلّ، همه چيزها را اختراع فرمود به علم خويش، بر غير مثال و صورتى كه پيش از آن بوده باشد. پس آسمان ها و زمين ها را اختراع فرمود و آسمان ها و زمين هايى پيش از اينها نبود. آيا گوش نمى دهى به قول خداى تعالى كه مى فرمايد: «وَ كانَ عَرْشُهُ عَلَى الْماءِ»۲ ؟». حُمران به آن حضرت عرض كرد كه: مرا خبر ده از خداى جلّ ذكره: «عالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلى غَيْبِهِ أحَدًا»۳ ، يعنى: «خداست داناى غيب و پوشيده ها، پس مطلّع نگرداند بر غيب خويش يكى را». حضرت باقر عليه السلام به حمران فرمود كه: « «إلاّ مَنِ ارْتَضى مِنْ رَسُولٍ»۴ ، يعنى: مگر آن كه را كه پسنديده و برگزيده باشد از رسول و فرستاده خويش» (كه مراد از آن، محمد است يا همه رسولان).
و حضرت فرمود: «به خدا سوگند، كه محمد، از كسانى بود كه خدا ايشان را برگزيده و پسنديده بود. و امّا فرموده خدا كه خدا، داناى غيب است، پس به درستى كه خداى عزّوجلّ داناست به آنچه از خلق او پنهان باشد، در حال تقدير و قضاى چيزى در علم خويش، پيش از آن كه آن را خلق كند و پيش از آن كه آن را به فرشتگان برساند. اى حمران، اين كه مذكور شد، علمى است كه موقوف است در نزد خدا، كه مشيّت در آن به سوى او مفوّض است، پس آن را حكم مى فرمايد و به جا مى آورد، هرگاه خواسته باشد. و از براى آن جناب در آن، بدا مى شود، پس آن را مُمْضى نمى دارد. و امّا آن علمى كه به آن تقدير مى فرمايد و آن را به جا مى آورد و مُمضى مى دارد، آن علمى است كه به سوى رسول صلى الله عليه و آله منتهى شده، بعد از آن به سوى ما».
