معنا‌شناسی تطبیقی حدیث ضرب القرآن بالقرآن و ارتباط آن با تفسیر به رأی

نشریه : پژوهش‌نامه علوم حدیث تطبیقی

نویسنده : پديدآورنده : احمد قدسی
پديدآورنده : محمد امینی تهرانی

چکیده :

ضرب القرآن و تفسیر به رأی دو اصطلاحی است که در احادیث شیعه و سنی با عبارات مختلف به کار رفته است. دقت در مضمون این احادیث خبر از ارتباط این دو مفهوم با یکدیگر دارد. از دیدگاه دانشمندان فریقین، تفسیر به رأی و ضرب القرآن بالقرآن در هدف و ریشه ها با هم مشترک‌اند، اما از لحاظ ماهیت، ضرب القرآن نوعی روش تفسیری است که در مقابل تصدیق القرآن بالقرآن و روش صحیح تفسیر قرآن به قرآن قرار دارد؛ از این‌رو، رابطه این نوع از روش تفسیری با روش تفسیر به رأی رابطه عام و خاص مطلق است. در واقع، یکی از روش‌های تفسیری غلط که به تفسیر به رأی منجر می‌شود و زیرمجموعه تفسیر به رأی قرار می‌گیرد، روش ضرب القرآن بالقرآن است. احادیث ضرب القرآن، هم در میان کتب شیعه و هم اهل سنت، دارای اسنادی قوی و ضعیف می باشد که به دلیل تعدد روایات صحیحه می توان از لحاظ سندی نیز در هر دو فرقه برای آن اعتبار قائل گردید. مفهوم ضرب القرآن در منابع اهل سنت کمتر مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و عمدتا به نقل آن اکتفا شده است، اما در منابع شیعی علاوه بر نقل، تحلیل محتوای آن نیز مورد توجه خاص قرار گرفته است.