25 . باب در بيان صفت ايمان
۱۵۴۴.به اسناد اوّل ، از ابن محبوب ، از يعقوب سرّاج ، از جابر ، از امام محمد باقر عليه السلام روايت است كه فرمود :«اميرالمؤمنين عليه السلام از ايمان سؤال شد . فرمود : خداى عز و جل ايمان را بر چهار ستون قرار داد؛ يعنى بر صبر و يقين و عدل و جهاد؛ پس از اين ، چهار ستون را بر چهار شعبه قرار داد ؛ يعنى بر شوق و آرزومندى و ترسيدن و بى رغبتى و چشم داشت و انتظار؛ پس هر كه به سوى بهشت مشتاق باشد، از خواهش هاى نفس بگذرد و عشقش به آنها تمام شود . و هر كه از آتش جهنّم بترسد، از محرّمات الهى باز گردد . و هر كه در دنيا رغبت نداشته باشد ، مصيبت هاى دنيا بر او سهل و آسان باشد . و هر كه مرگ را انتظار كشد ، به سوى خوبى ها بشتابد .
و يقين نيز بر چهار شعبه است و آنها ، بينايىِ زيركى ، و رسيدن به كنه حكمت و شناختن پند ، و طريقه و روش پيشينيان است؛ پس هر كه زيركى را ببيند و به آن بينا شود، حكمت را مى شناسد . و هر كه به كنه حكمت رسد، پند را بشناسد . و هر كه پند را شناخت ، راه و روش پيشينيان را بشناسد . و هر كه راه و روش را شناخت، گويا كه با پيشينيان بوده و راه يافته به سوى آن راهى كه از همه راه ها راست تر و درست تر است ، و نظر كرده به سوى آنكه نجات يافته به آنچه نجات يافته ، و آنكه هلاك شده به آنچه هلاك شده . ۱ جز اين نيست كه خدا هر كه را هلاك گردانيد ، به نافرمانى خويش هلاك گردانيده . و هر كه را رهانيد ، به فرمانبردارى خويش رهانيد .
و عدل نيز بر چهار شعبه است و آنها ، فهم پوشيده و علم پوشنده و شكوفه حكمت ها و باغ و مرغزار عقل و بردبارى است؛ پس هر كه فهم داشته باشد، همه علم را تفسير و بيان مى كند . و هر كه علم داشته باشد، شريعه هاى حكم را بشناسد . و هر كه بردبار و عاقل باشد ، در كار خويش پيشى نگيرد و از حد تجاوز نكند و در ميان مردمان ستوده زندگانى كند ، كه همه كس او را ستايش كنند .
و جهاد نيز بر چهار شعبه است؛ يعنى بر امر به معروف و نهى از منكر ، و راستى در جميع مواضع ، و دشمنى با فاسقان؛ پس هر كه امر كند به معروف ، پشت مؤمن را سخت و قوى گرداند . و هر كه نهى كند از منكر ، بينى منافق را بر خاك مالد و از مكر او ايمن باشد . و هر كه در همه مواطن راست گويد ، آنچه را كه بر او واجب است به جا آورد . و هر كه فاسقان را دشمن دارد ، به جهت خدا خشم گيرد و خلاف رضاى او را كه ديد به غضب آيد . و هر كه از براى خدا غضب كند، خدا از براى او غضب كند . و ايمان و ستون ها و شعب هاى آن، اين است كه مذكور شد» .
