۱۹۹۱.على بن ابراهيم ، از پدرش ، از بعضى از اصحاب خويش ، از عمرو بن شمر ، از جابر ، از امام محمد باقر عليه السلام روايت كرده است كه فرمود :«چون اميرالمؤمنين عليه السلام از مدينه بيرون آمد و اراده داشت كه به جانب بصره رود ، و در ربذه فرود آمد؛ پس مردى از قبيله محارب به خدمت آن حضرت رسيد و عرض كرد كه : يا اميرالمؤمنين! در ميان قوم خود متحمل دينى شده ام كه بر ديگرى لازم بود ، و قبول كرده ام كه آن را ادا كنم . و در طايفه اى چند از ايشان سؤال كردم كه با من مواسات و برابرى نمايند و مرا يارى كنند؛ پس زبان هاى ايشان به سوى من پيشى گرفت ، به منع آن چه از ايشان خواستم . يا اميرالمؤمنين! پس تو ايشان را امر كن به يارى كردن من ، و برانگيختن ايشان بر مواسات با من . حضرت فرمود كه : ايشان در كجايند؟ عرض كرد كه : اين جماعت گروهى از ايشانند ، در آنجا كه مى بينى» . حضرت باقر عليه السلام فرمود : «پس اميرالمؤمنين ناقه خويش را حركت دادند ، به وضعى كه آن ناقه را در رفتار بيش از آن ممكن نبود؛ پس آن ناقه گام هاى خُرد برمى داشت ، و در رفتار به شترمرغ شباهت داشت . بعد از آن، بعضى از اصحاب آن حضرت در طلب ناقه به اين طريق مى رفت ، و بعد از مشقّت ها و شدّت هاى پى در پى ، آخر به آن ناقه نرسيد . و اميرالمؤمنين عليه السلام به آن قوم رسيد ، و بر ايشان سلام كرد و از ايشان پرسيد كه : چه چيز ايشان را از مواسات و يارى كردن صاحب و يار خويش منع مى كند؟ پس آن قوم از آن مرد شكايت كردند و او از ايشان شكايت نمود . اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود كه : هر مردى با عشيره و قبيله خود پيوند مى كند (يعنى بايد كه صله ايشان را به جا آورد) زيرا كه ايشان از ديگران به نيكى او ، و به آن چه در دست دارد سزاوارترند . و بايد كه هر قبيله اى با برادر و كسان خويش پيوند كنند ، اگر روزگار او را به سر درآورد ، و دنيا از او روى بگرداند؛ زيرا كه كسانى كه به هم مى پيوندند و به يكديگر بذل و بخشش مى كنند ، مأجور و مثاب خواهند بود ، و آنان كه از يكديگر مى بُرند و پشت به هم مى كنند ، مَوْزوُر باشند كه گناه و وبال بر ايشان بار شود . بعد از آن، ناقه خود را برانگيخت و به جهت ترغيب آن در رفتن ، فرمود : حل» ۱ .
۱۹۹۲.محمد بن يحيى ، از احمد بن محمد بن عيسى ، از عثمان بن عيسى ، از يحيى ، از امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده است كه فرمود :«اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود كه : مرد هرگز نبايد كه رو گردان شود از قبيله خود ، و اگرچه صاحب مال و فرزندان باشد ، و نه از دوستى و گرامى داشتن و دفع كردن ايشان ، به دست ها و زبان هاى ايشان؛ زيرا كه ايشان سخت ترين مردمانند از روى رعايت و نگهبانى از پس پشت او ، و بر او از همه ايشان مهربان ترند ، و امور پراكنده او را از همه ايشان بيشتر جمع مى كنند ، اگر مصيبتى به او برسد يا پاره اى از امرهاى ناخوش بر او فرود آيد . و هر كه دستش را از پيوند خويشانش درهم گيرد و به ايشان عطا نكند ، جز اين نيست كه يك دست از ايشان درهم گيرد ، و از ايشان دست هاى بسيار از او درهم گرفته مى شود . ۲ و هر كه طرف و كنارش نرم و ملايم باشد ، دوست و آشنايى كه دارد ، دوستى را از او مى شناسد و مى داند . و هر كه دست خويش را به معروف و نيكى بگشايد ، چون او را يابد ، خدا او را در آن چه انفاق كرده عوض و جانشين خواهد داد در دنيا ، و در آخرت از برايش مضاعف مى گرداند . و زبانِ راست كه دروغ نگويد ، منفعتش از براى مرد آن است كه خدا آن را در ميان مردمان بهتر از مالى قرار مى دهد كه يا آن را مى خورد ، يا به ديگران ميراث مى دهد . و البتّه بايد كه يكى از شما تكبّر و بزرگى را در نفس خويش ، و دورى را از خويشان خويش ، نيفزايد ، اگر در باب مال ، توانگر باشد ۳ . و البتّه بايد كه يكى از شما بى رغبتى را در حقّ برادر خويش ، و دورى را از او نيفزايد ، هرگاه جوانمردى از او نبيند ، و در امر مال درويش و محتاج باشد . و بايد كه يكى از شما غافل نباشد از صاحبان خويشى كه با ايشان فقر و احتياج باشد ، و از بستن رخنه آن احتياج ، به چيزى كه او را نفع نبخشد ، اگر آن را نگاه دارد ، و او را زيان نرساند ، اگر آن را نيست و نابود گرداند» (يعنى به مال بى خاصيت او را اعانت كند) .
1.و حل ـ به فتح حا و سكون لام يا به كسر و تنوين ـ ، آن صوتى است كه از براى راندن و از جا به در آوردن ناقه مى گويند . (مترجم)
2.و احتمال دارد كه گرفتن دست ، كنايه باشد از باز ايستادن از اذيّت . (مترجم)
3.و مى تواند كه معنى اين باشد كه ، توانگرى يكى از شما ، اين صفات ناپسنديده را در او زياد نكند ، وليكن اوّل ، به حسب لفظ ، ظاهرتر است.
