11 . باب در بيان اخلاص ۱
۱۴۸۲.على بن ابراهيم ، از محمد بن عيسى ، از يونس ، از عبداللّه بن مسكان ، از امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده است در قول خداى ـ تعالى ـ :«حَنيفا مُسْلِما»۲؛ يعنى :«وليكن ابراهيم ميل كننده و گردنده بود از عقايد باطله به دين حق ، و گردن گذارنده و اقامت كننده به دين اسلام ، و منقاد[و مطيع] اوامر و نواهى ». راوى مى گويد : حضرت فرمود : «يعنى خالص و مخلص بود ، كه چيزى از پرستش بتان در او نبود» .
۱۴۸۳.چند نفر از اصحاب ما روايت كرده اند ، از احمد بن ابى عبداللّه ، از پدرش كه آن را مرفوع ساخته به سوى امام محمد باقر عليه السلام كه فرمود :«رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : اى گروه مردمان! جز اين نيست كه خداست و شيطان ، و حق و باطل ، و هدايت و ضلالت ، و راه راست و گمراهى ، و دنيا و شتابان، و آخرت و آخر كار ، و نيكى ها و بدى ها ، (يا ثواب ها و گناهان)؛ پس آنچه از خوبى ها باشد ، از براى خداست و آنچه از بدى ها باشد ، از براى شيطان است» .
۱۴۸۴.چند نفر از اصحاب ما روايت كرده اند ، از سهل بن زياد ، از على بن اسباط ، از ابوالحسن حضرت امام رضا عليه السلام ، كه:«اميرالمؤمنين ـ صلوات اللّه عليه ـ مكرّر مى فرمود : خوشا حال كسى كه عبادت و دعا را از براى خدا خالص گرداند ، و دل خويش را مشغول نسازد به آنچه چشم هايش ببيند ، و ياد خدا را فراموش نكند به آنچه گوش هايش بشنود ، و اندوه در سينه اش جا نگيرد به آنچه به غير او عطا شده است» .
۱۴۸۵.على بن ابراهيم ، از پدرش ، از قاسم بن محمد ، از منقرى ، از سفيان بن عينيه ، از امام جعفر صادق عليه السلام روايت كرده است در قول خداى عز و جل«لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً»۳؛ يعنى : «حق تعالى مرگ و زندگانى را آفريد تا بيازمايد شما را؛ يعنى با شما معامله آزمايندگان كند ، تا ظاهر شود كه در اهل تكليف ، كدام يك از شما نيكوتريد از روى عمل و كردار» .
راوى مى گويد : حضرت فرمود :«چنان نيست كه مقصود خدا اين باشد كه عمل كدام يك بيشتر است ، وليكن مراد اين است كه كردار كدام يك از شما صواب تر و درست تر است ، و جز اين نيست كه صواب گفتن و صواب يافتن ، ترس خداست ، و نيّت درست با ترس» .
بعد از آن فرمود : «باقى گذاشتن عمل و بر هم نزدن آن ، تا آنكه خالص باشد (و چهره زيبايش به غبار ناملايمى تيره نشود) ، از خود عمل سخت تر است . و عمل خالص آن است كه نخواسته باشى كه كسى غير از خداى عز و جل تو را بر آن ستايش كند . و نيّت ، از خود عمل بهتر است . و بدان و آگاه باش! كه نيّت ، عمل است»؛ پس قول خداى عز و جل را تلاوت فرمود : «قُلْ كُلٌّ يَعْمَلُ عَلى شاكِلَتِهِ»۴ ؛ يعنى : «بگو كه هر يك از مؤمن و كافر كار مى كند بر طريقه اى كه مشاكل [و شبيه ]حال و اعتقاد او باشد» . و حضرت فرمود : «يعنى كار مى كند بر نيّت خويش» .
