جایگاه روایات سبب نزول، کارکردها و معیارهای نقد آنها در تفسیر اطیب البیان

نشریه : مطالعات فهم حدیث

نویسنده : پديدآورنده : محمد مولوی
پديدآورنده : جلال مصطفایی اجلالیه

چکیده :

یکی از علوم ضروری برای تفسیر قرآن، آگاهی به سبب نزول آیات است. مفسران و قرآن‌پژوهان نیز به سبب نزول و نقش‌آفرینی آن در فهم قرآن توجه داشته، و به اشکال گوناگون از آن بهره برده‌اند. روایات سبب نزول می‌تواند کارکردهای گوناگونی همچون تعیین معنای واژه، تعیین زمان نزول آیات و سور، تبیین آیات الاحکام، تبیین مبهمات و متشابهات، تبیین جزئیات مربوط قصص قرآن به‌ویژه آیات مربوط به حوادث زمان پیامبر (ص) داشته باشد. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی جایگاه روایات اسباب نزول، کارکردها و معیارهای نقد آنها در تفسیر اطیب البیان که یکی از تفاسیر شیعی معاصر به‌ حساب می‌آید، پرداخته است. پس از مطالعۀ کامل تفسیر، ابتدا، اطلاعات جامع و کلی دربارۀ جایگاه روایات سبب نزول و میزان بهره‌مندی و کیفیت نقل آنها ارائه شده، و سپس، به بیان کارکردهای آن روایات در تفسیر پرداخته ‌شده است. بیان ملاک‌های نقد و تحلیل روایات سبب نزول از منظر سید عبدالحسین طیب، به همراه تحلیل انتقادی آن ملاک‌ها، آخرین بخش مقالۀ حاضر را تشکیل می‌دهد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مفسر اطیب البیان نگاهی کاملاً انتقادی به روایات سبب نزول دارد و از معیارهایی برای نقد و تحلیل روایات و حل تعارض میان متعارضات بهره برده است.