خداوند پرهيز دارد كه كارها را جز از رهگذار اسباب تدبير كند» ^۱ را ناظر به قانون عليت دانسته و بنيان تمام معارف دينى مى شناسد:
واعلم إنّ هذه مسألة مهمة لا أهمّ منها لأنّ القول بالعلة و المعلول، مبنى جميع المقاصد العلمية و مبنى علم التوحيد و الربوبية و المعاد و علم الرسالة و الإمامة و علم النفس و ما بعدها؛ ^۲
بدان اين مسئله چنان مهم است كه مهم تر از آن وجود ندارد؛ زيرا اعتقاد به نظام علت و معلول، بنيان تمام مقاصد علمى و پايه علم توحيد و خداشناسى و معاد و پيامبرشناسى و امام شناسى و علم انسان شناسى و ديگر دانش هاى پس از آنهاست.

نگرش هاى عرفانى در شرح ملّا صدرا

ملّاصدرا معتقد است كه مسخ در امت اسلامى، بسان امت موسى عليه السلام فراوان است و از آن جا كه جهان آخرت، عالم ظهور باطن انسان هاست و آنان بر اساس نيت هاى خود محشور مى شوند، صورت حقيقى آنها آشكار مى گردد. ^۳ با اين حال، بر اين باور است كه باطن حقيقى اشخاص براى اهل كشف و شهود در همين دنيا ميسّر است:
... و أهل الكشف لظهور سلطان الأخرة عليهم و بروزه لهم يرون بعين البصيرة كل إنسان على صورته إلى يحشر عليها يوم القيامة كما دلّ عليه حديث الحارثة الأنصارى؛ ^۴
صاحبان كشف و شهود، به خاطر آشكار شدن حكومتِ آخرت نگر بر آنها و هويدا شدن جهان آخرت در نظرشان، با چشم بصيرت هر انسانى را با همان صورتى كه در روز قيامت محشور مى شوند، مى بينند، چنان كه حديث حارثه انصارى بر آن رهنمون است.
بر اساس همين مشرب عرفانى است كه او ميان موجودات عالم رابطه معنوى و جذبه طبيعى به ذات عالم و برخوردارى از يك حقيقت روحانى قايل شده و مسئله