نگاهى به شرح صدر المتألهين بر اصول الكافى - صفحه 338

همچنين اقسام شش گانه تحمل حديث (سماع از شيخ، قرائت بر او، شنيدن هنگام قرائت ديگرى بر اسناد حديث، اجازه شيخ به نقل حديث و مناوله و كتابت) را ياد آور شده و با تأكيد بر تفاوت مراتب اين اقسام، مراتب آنها را بر شمرده است. ۱

3. شرح و بسط كامل روايات

از جمله ويژگى هاى آثار تفسيرى و روايى صدرالمتألهين كه مى توان آن را از امتيازات آنها نيز شمرد شرح و بسط همه جانبه آيه يا روايت است. نگاهى به تفسير ملّاصدرا نشان مى دهد كه جولان قلم و گستره پردازش او در جوانب و حيطه هاى مختلف تبيين مداليل يك آيه چقدر است. تفسير ملّاصدرا از اين جهت شبيه تفسير مفاتيح الغيب رازى است. اين امر باعث شده كه جلد نخست تفسير ايشان تنها به تفسير بخشى كوتاه از آيات سوره بقره اختصاص يابد. او در شرح روايات الكافى نيز چنين قلمفرسايى نموده و جلد دوم كتاب، با شرح بخشى از روايات «كتاب الحجّة» خاتمه يافته است. در مقايسه اى آشكار ميان شرح ملّاصدرا با شرح هاى ملّاصالح مازندرانى و نيز شرح مرآة العقول علّامه مجلسى مى توان نتيجه گرفت كه حجم شرح و بسط صدرالمتألهين به مراتب بيشتر از دو شرح ديگر است.
اين امر حكايت از دو واقعيت دارد:
الف . جدّيت و تلاش همه جانبه صدرالمتألهين در تبيين مداليل روايات و برطرف كردن تمام ابهام هاى موجود در آنها، و همين جديت است كه نمى گذارد او به آسانى از شرح يك روايت فارغ شده و به شرح روايتى ديگر بپردازد.
ب. گستره و عمق دانش صدرالمتألهين در زمينه هاى گوناگون؛ چنان كه تضلع ايشان در زمينه هاى واژه شناسى، صرف، نحو، بلاغت، مباحث رجالى، حديث، فلسفه و كلام، تفسير و... به او توانايى و قدرت مى بخشد كه قلم را در مسيرهاى گوناگون سير دهد.
به عنوان نمونه، او 135 صفحه را به شرح و تبيين روايت جنود عقل و جهل،

1.همان، ص ۲۷۳ ۲۷۴.

صفحه از 350