نگاهى به شرح صدر المتألهين بر اصول الكافى - صفحه 342

صدرالمتألهين براى رفع اين اشكال دو راه حل پيشنهاد مى كند:
1. مقصود از روايت دوم، روايتگرى است كه عالِم به زواياى حديث نباشد. بنابراين، اگر كسى در كنار نقل احاديث، آگاه به محتوا و مداليل آنها نيز باشد، برتر از هفتاد هزار عابد است و گرنه، برتر از هزار عابد است.
2. مقصود از هزار يا هفتاد هزار، بيان كثرت است و مرز عددى مقصود نيست؛ چنان كه مردم براى بيان تفاوت فاحش از چنين الفاظى استفاده مى كنند و مى گويند كه فلان كالا هزار برابر از آن يكى برتر است. مقصود آنها خصوصيت هزار نيست، بلكه كثرت اين تفاضل است. ۱

6 . برداشت هاى دقيق

بايد صدرالمتألهين را غواص درياهاى ژرفِ انديشه دانست. عمق و ذوق در افكار اين مرد بزرگ مى جوشد و مطالعه آثار اين حكيم نستوه نشان مى دهد كه اين آثار، سرشار از نشاط فكرى و ذوق سرشار مؤلف است. گويا او با غواصى همراه شده كه انسان را با خود همراه ساخته و تلاش مى كند كه گوهرهاى بس قيمتى را كه در اعماق آب ها از چشم ها پنهان مانده با شادى و شعف وصف ناشدنى كه حكايت از شيدايى خود او دارد به آدمى نشان دهد.
او در مقدمه شرح اُصول الكافى آورده است:
من در ميان روايات به صدف هاى علمى در درياى حكمت و عرفان برخورده ام كه لبالب است از جواهر گرانبهاى حقايق ايمانى، و لؤلؤهاى معانى قرآن در دل آن صدف ها پنهان است... من در برهه اى از زمان در اسرار معانى آن به تأمّل و تعمق پرداختم. ۲
در اينجا دو نمونه را از برداشت هاى دقيق و قابل تحسين صدرالمتألهين ذكر مى كنيم:
1. وى پس از نقل روايت آفرينش عقل، يعنى نخستين مخلوق خداوند و استنطاق

1.شرح اُصول كافى، ج ۲، ص ۵۵.

2.همان، ج ۱، ص ۱۶۸.

صفحه از 350