الهى از آن، چنين آورده است:
هر كس در اينجا درنگ كند، درمى يابد تمام اوصافى كه براى عقل اول بيان شده از ويژگى هاى روحى پيامبر صلى الله عليه و آله است. ۱
مفهومى كه او براى اقبال و ادبار به دست داده و بر آمدن پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله به عرصه خاك و بازگشت او به سوى خداوند در شب معراج حمل كرده، ستودنى است. بر اين اساس، از نظر ملّاصدرا كتاب تكوين با نام و نور محمد صلى الله عليه و آله آغاز شده است.
جالب آن كه مرحوم آية اللّه خويى در تفسير گرانسنگ البيان در تبيين فلسفه آغازگرى نام اللّه در قرآن به عنوان كتاب تشريع چنين آورده است:
خداوند، كتاب تدوينى (تشريعى) خود را با نام خود شروع كرده است؛ چنان كه در كتاب تكوينى خود با كامل ترين نام خود آغازيده و حقيقت محمدى و نور نبى اكرم صلى الله عليه و آله را پيش از ساير آفريده ها آفريد. ۲
2. در روايت برخورد رسول اكرم صلى الله عليه و آله با مردى كه به خاطر آگاهى از اشعار، رخدادها و انساب عرب به او علّامه گفته و مردم به دورش حلقه زده بودند، مى خوانيم كه پيامبر صلى الله عليه و آله چنين دانشى را فضلى دانسته كه نه دانستنش سود رساند و نه جهل به آن، زيان. آن گاه، پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله علم را به سه دسته تقسيم مى كند:
إنما العلم ثلاثة: آية محكمة أو فريضة عادلة أو سنة قائمة؛ ۳
همانا علم بر سه دسته است: نشانه محكم، يا واجبى ميانه، يا سنتى بر پا.
اين كه مقصود از اين سه دانش چيست، شارحان اين روايت، نظرات گوناگونى ارائه كرده اند.
صدرالمتألهين در توضيح دانش هاى سه گانه چنين آورده است:
فقوله آية محكمة، إشارة إلى اُصول العقايد و أركانها المستفادة من الآيات المحكمات القرآنية. و قوله صلى الله عليه و آله فريضة عادلة، إشارة إلى العلم بفرائض الأعمال و واجباتها و محرماتها التى يجب على المكلفين الإتيان بها والكفّ
1.همان، ص ۲۱۷ ۲۱۸.
2.البيان فى تفسير القرآن، ص ۴۳۳.
3.الكافى، ج ۱، ص ۳۲.
