روزگارانى طولانى به تأمّل و تعمّق پرداخت و به گوهرهايى ناب دست يافت و در فكر بود كه كتابى در شرح اين لئالى بسيار ارجمند بنگارد. او در مقدمه شرح اُصول الكافى مى نويسد:
إنّى قد صادفت من هذه الأحاديث اصدافا علميّة... وكنت برهة من الزمان متأمّلاً فى أسرار معانيها... وكنت أشاور نفسى... فى أن أشق للاخوان الصالحين تلك الأصداف الثمينة... . ۱
امّا آن طور كه خود ملّاصدرا مى گويد، «عوائق و عوادى روزگار»، او را از اين كار باز مى داشت، تا در نهايت به اصرار گروهى از طالبان حقايق در سال هاى آخر عمر به اين كار همّت گماشت و اثرى ممتاز در زمينه احاديث اهل بيت عليهم السلام از خود به يادگار گذاشت.
چرا ملّاصدرا براى انجام هدف خود، يعنى شرح حقايق مطرح شده در احاديث اهل بيت عليهم السلام كتاب كافى كلينى را انتخاب كرد؟
صدرالمتألهين، خود، پاسخ اين سؤال را در ديباچه كتابْ بيان كرده، امّا پيش از نقل عبارت او مناسب است كتاب كافى را به طور مختصر معرّفى كنيم.
درباره «الكافى»
الكافى، تأليف ثقة الاسلام محمد بن يعقوب كلينى (م329ق) در طول بيست سال در34 جزء، ۲ شامل بيش از شانزده هزار حديث، تدوين شده و بدون ترديد از حيث قدمت، جامعيت و كثرت احاديث و ترتيب خاص و اعتبار روايات و نيز شامل بودن بر معارف الهى و اخلاق و احكام (برخلاف برخى از كتاب هاى حديثى كه فقط شامل فقه و احكام است)، سرآمدِ كتاب هاى حديثى شيعه است و از روزگار تأليف، همواره
1.شرح اُصول الكافى، ج۱، ص ۱۶۸ ۱۶۹.
2.اين كه عدد اجزاى كافى در الفهرست شيخ طوسى ۳۰ و در الفهرست نجاشى ۳۱ و گاهى ۳۲ و ۳۳ جزء شمرده شده، به دليل آن است كه برخى از كتاب ها را با كتاب ديگر يكى به حساب آورده اند؛ مانند «كتاب العقل» و «كتاب العلم» كه برخى اين دو را يك كتاب شمرده اند و يا «كتاب الطهارة» و «كتاب الحيض» را برخى يك كتاب به شمار آورده اند يا برخى روضه كافى را كه جزء سى و چهارم كافى است، كتابى جداگانه دانسته اند.
