مسافرت كرده بودم. ۱
در اواسط كتاب نيز اشاره اى به زمان تأليف آن دارند: الآن كه نويسنده اين اوراق را سياه مى كند موقع جوشش جنگ عمومى بين متفقين و آلمان است كه آتش آن در تمام سكنه عالم شعله ور شده و اين شعله سوزنده و جهنم فروزنده نيست جز نائره غضب يك جانور آدم خوار و يك سبع تبه روزگار، كه به اسم پيشوايى آلمان، عالم را و خصوصا ملت بيچاره خود را بدبخت و پريشان روزگار كرد ... تا به كجا منتهى شود و كى اين جمعيت بينوا از دست چند نفر حيوان به صورت انسان ... خلاص شوند، و اين بيچارگى خاتمه پيدا كند، و اين ظلمتكده خاكى، نورانى شود به نور الهى ولىّ مصلح كامل. اللهم عجّل فرجه الشريف ومُنَّ علينا بظهوره. ۲
در اين كتاب امام خمينى قدس سره از سه اثر اخلاقى عرفانى خود ياد كرده و به آنها ارجاع داده است كه معلوم مى شود آنها را پيش از اين كتاب نوشته است:
الف. مصباح الهداية ۳ تاريخ تأليف: 25 شوال 1349 ق.
ب. اربعين حديث ۴ تاريخ تأليف: چهارم محرم 1358 ق.
ج. آداب الصلاة ۵ تاريخ تأليف: دوم ربيع الثانى 1361 ق.
همچنين وعده تأليف رساله اى جداگانه در مورد تربيت فرزند و چگونگى هاى آن داده اند: «... كه تفصيل آن محتاج رساله جداگانه اى است، كه اميد است به توفيق حق موفق به افراز آن شوم...» ۶ كه ظاهرا چنين رساله اى را تأليف نكرده اند و اگر هم تأليف كرده اند، در دست نيست.
مؤلف در اين اثر كه به انگيزه تربيت و تزكيه اخلاقى عموم مردم نوشته، بيشتر صبغه اخلاقى حديث را مد نظر داشته و از پرداختن به دقائق علمى عرفانى كه تأثيرى در اين جهت ندارد جز اندكى روى برتافته است. هر چند مبانى اهل معرفت بر كل كتاب سايه افكنده است، اما بناى مؤلف بر تأليفى اخلاقى به سبكى
1.ص ۴۲۹.
2.ص ۲۴۵ ۲۶۴.
3.ص ۲۸.
4.ص ۱۵، ۱۲۳، ۱۶۶، ۱۷۳، ۲۵۰، ۳۳۴.
5.ص ۵۱، ۱۷، ۳۹، ۴۱۳.
6.ص ۱۵۵.
