ابتدا دلايلى را كه وثاقت و عدالت او را ثابت مى كند ذكر مى كنيم و سپس سخنى را كه در قدح او وارد شده و نيز كلام كتاب معرفة الحديث را بررسى مى كنيم:
دلايل عدالت ابوحمزه ثمالى
1. در نزد تمامى علماى شيعه از ابتدا تاكنون جلالت قدر و عدالت ابوحمزه مسلم بوده است ۱ و هيچ گاه ديده نشده است كه روايتى را به خاطر وجود ابوحمزه ثمالى در آن رد نمايند با وجود اين كه عده اى از ايشان به خبر غير عادل، اعتماد نمى كنند.
2. نجاشى از محمد بن عمر جعابى، عبارتى را در مدح ابوحمزه ذكر مى كند كه قبلاً بدان اشاره شد، اين عبارت چنين است: «كان من خيار أصحابنا وثقاتهم و معتمديهم فى الرواية و الحديث»؛ او از نيكان شيعه و موثقين ايشان و... بوده است كه از آن هم عدالت و هم وثاقت او ثابت مى شود. ۲
3. شيخ صدوق در مشيخة كه در كتاب معرفة الحديث بدان ارجاع داده شده است در مورد او گفته است: ثقة عدل، اين دلايل با رواياتى كه در مدح او وارد شده است تأييد مى شود.
در مقابل اين دلايل، مذمّت على بن حسن فضال فطحى مذهب نمى تواند مورد اعتماد قرار گيرد بنابراين نوشيدن نبيذ او را يا بايد به نبيذ حلال كه مستى آور نيست حمل كرد، ۳ يا بايد بگوييم از آنجا كه حرمت نبيذ مانند حرمت شراب، در آن تاريخ از مسلمات نبوده، ابوحمزه به اين مسئله آگاه نبوده است و اگر هم اين دو مطلب پذيرفته شود بايد روايت على بن حسن بن فضال را رد كرد. اكثر اين نكات در معجم رجال
1.به طور نمونه قاموس الرجال، محقق شوشترى، شيخ محمدتقى، مركز نشر كتاب، تهران، ۱۳۷۹ق، ج ۲، ص ۲۷۷.
2.اختيار معرفة الرجال اصل كتاب از ابوعمر كشى محمد بن عمر بن عبد العزيز، تلخيص و اختيار از شيخ الطائفه، محمد بن حسن بن على طوسى، چاپ دانشكده الهيات و معارف اسلامى دانشگاه مشهد، اسفند ۱۳۴۸ش، ص ۲۰۱؛ قاموس الرجال، ج ۲، ص ۲۷۰.
3.به طور نمونه، خلاف، شيخ طوسى، چ ۲، چاپخانه رنگين، تهران، ۱۳۷۷ق، ج ۲، ص ۴۸۹، ۴۹۰؛ مبسوط شيخ طوسى، المكتبة المرتضويه، تهران، ج ۸ ، ص ۶۰.