دفاع از حديث و پاسدارانش - صفحه 497

دست صاحب بحار الأنوار رسيده و بنابراين وجاده اى نيست، بلكه در آن مقال، ثابت شد كه غير از كتب اربعه، برخى از كتب ديگر هم به طريق تواتر به دست ايشان آمده است.
و از اين گذشته از مقدمه بالا روشن شد كه لازمه وجاده اى بودن كتاب، بى اعتبارى آن نيست بلكه علماى اعلام تا به صحت يك نسخه اطمينان حاصل نكنند بدان اعتماد نمى نمايند. راستى اگر علامه مجلسى، نسخ منابع بحار را غير قابل اعتماد مى دانست آيا معقول بود كه دست به تأليف كتابى بدين عظمت زند و ساليان زيادى از عمر خويش را مصروف آن نمايد؟
2. آقاى بهبودى در ضمن منابع بحار از بصائر الدرجات نام مى برد و مى گويد:
«ابوجعفر صفار كتابى داشته است به نام بصائر الدرجات كه از همان عصر تأليف مورد انتقاد ناقدين قرار گرفت و از ميان شاگردان بسيار او، فقط محمد بن يحيى العطار القمى حاضر شد به روايت اين كتاب بپردازد، سعد بن عبداللّه اشعرى هم قسمتى از احاديث بصائر الدرجات را گلچين كرد و به نام منتخبات بصائر روايت كرد... مؤلف صحيح الكافى اين نسخه موجود معروف را همان نسخه منتخبات مى داند كه در حال حاضر، صحيح و مجعول آن در هم آميخته است و قابل روايت نيست. ۱ نه كتاب بصائر الدرجات صفار، كه بيش از منتخبات آن مورد نقد ناقدان بوده است». آنچه با مراجعه به كتب رجال به دست مى آيد اين است كه:
اولاً: ابن وليد كتاب بصائر الدرجات را روايت نكرده و محمد بن يحيى اشعرى آن را روايت نمود. ۲ آيا معنى عدم روايت ابن وليد، اين است كه از ميان شاگردان بسيار صفّار، تنها محمد بن يحيى آن را روايت كرده است؟!
ابوالعباس نجاشى (= ابن النجاشى) ۳ هم كه فقط طريق محمد بن يحيى را نقل

1.ر.ك: معرفة الحديث، ص ۲۵۲ ۲۵۴.

2.فهرست، شيخ طوسى محمد بن الحسن، چاپخانه دانشگاه مشهد (افست از چاپ اسپرنگر)، ۱۳۵۱ش، ص ۲۸۸؛ رجال نجاشى، احمد بن على بن احمد بن العباس، چاپ مصحح دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، ۱۴۰۷ق، رقم ۹۴۸.

3.اين رجالى معروف از نوادگان شخصى به نام نجاشى بوده و از اين رو به او ابن النجاشى گفته مى شود ولى لقب نجاشى، به عنوان لقب خانوادگى نيز درآمده و بنابراين به خود او نيز نجاشى اطلاق مى شود و غالبا در مورد اين رجالى همين لقب نجاشى به كار مى رود. القاب بسيار ديگرى نيز مانند اين لقب است به طور نمونه هشام كلبى (ابن الكلبى) ابن نديم صاحب فهرست (= نديم)، ابوبكر جعابى (= ابن الجعابى)، غضائرى احمد بن حسين صاحب كتاب رجال (كه به ابن غضائرى مشهور است).

صفحه از 511