دفاع از حديث و پاسدارانش - صفحه 503

كيهان فرهنگى بنا شد كه اين تحرير جديد به چاپ رسد اما به هر علتى بود همان نسخه اوليه آن به طبع رسيد.
ذكر تمام تغييرات صورت گرفته، در اينجا چندان ضرورتى ندارد، تنها در اينجا به ذكر دو تغيير اكتفا مى كنيم: يكى در همين ترجمه ابوحمزه كه گفته شده بود: نجاشى از محمد بن عمر جعابى، عبارتى را در مدح ابوحمزه نقل مى كند اما ظاهرا اين عبارت از خود نجاشى است و تتمه كلام محمد بن عمر جعابى نيست، ۱ قسمتى از اشكال چهارم نيز در تحرير جديد به اين صورت درآمده بود:
آقاى بهبودى در مقدمه بحار الأنوار نوشته است كه: چون اكثر منابع بحار، به نحو وجاده اى به دست مؤلف آن، رسيده است از اين رو مى بينيم كه علامه مجلسى هنگامى كه در بحار از يك مسئله فقهى يا كلامى بحث مى كند متذكر مى شود كه اين خبر ضعيف است چون مأخذ آن، متواتر نيست وليكن درست عين متن آن و گاه عين سند نيز در يكى از كتب متواتره به طريق صحيح يا حسن يا موثق، روايت شده است ۲ و از اين برخورد علامه مجلسى دريافته اند كه ايشان اعتبار كتب مصدر بحار را با كتب اربعه يكسان نمى دانند و در پاورقى به چند مورد ارجاع داده شده است.
نگارنده به اين موارد رجوع كرد ولى هيچ يك ارتباطى به ادعاى ايشان نداشت بلكه بعضى از اين موارد كاملاً برخلاف مقصود ايشان بود تنها در يك مورد ۳ ابتدا روايتى از كتاب مسائل على بن جعفر آورده و سپس براى اعتبار بخشيدن به خبر عين آن از كتب اربعه نقل مى شود ولى اين مورد، تنها درباره اين كتاب (= مسائل على بن جعفر) است نه درباره تمامى منابع بحار يا اكثر آنها و از مقدمه بحار الأنوار ۴ برمى آيد كه مرحوم مجلسى برخلاف بسيارى از منابع بحار، به اين كتاب به تنهايى اعتماد نمى كند و از جانب ديگر اصلاً تقسيم خبر به صحيح و حسن و موثق و ضعيف در مورد خبر واحد است نه خبر متواتر. ۵ بنابراين لازمه عدم تواتر به هيچ وجه ضعيف

1.ر.ك: رجال نجاشى، ص ۲۹۶.

2.بحار الأنوار، ج ۲۵.

3.بحار الأنوار، ج ۸۰، ص ۳۰۹.

4.بحار الأنوار، ج ۱، ص ۱۲ ۳۰.

5.معالم الدين، ص ۲۱۵.

صفحه از 511