المعتبر ولو فى الجملة الى الانواع الثلاثه المشهورة اعنى الصحيح و الحسن و الموثق... . ۱
و حتى عده اى به اين مقدار بسنده نكرده و حتى حديث ضعيف به اصطلاح متأخرين را در شرايط خاصى قابل عمل دانسته اند. شهيد در درايه خود مى نويسد:
أما الضعيف فذهب الأكثر الى منع العمل به مطلقا... و اجازه آخرون و هم جماعة كثيرة... مع اعتضادا بالشهرة رواية او فتوى. ۲
و نيز:
و جوز الأكثر العمل به اى بالخبر الضعيف فى نحو القصص و المواعظ و فضائل الاعمال و هو حسن حيث لا يبلغ الضعف حد الوضع. ۳
از اين گذشته اگر تأملى در زمينه عمل به حديث ضعيف باشد در مورد احاديثى است كه در احكام و فروع وارد شده اند، نه رواياتى كه در زمينه اصول و معارف هستند زيرا در مورد اين احاديث مى توان به معيارهاى ديگرى نيز عمل كرد، و اعتبار يا عدم اعتبار سندى را به كنار نهاد. صدر المتألهين شيرازى در شرح اصول كافى خود، هنگام شرح حديث دوم مى گويند:
هذا الحديث و ان كان ضعيف السند لوقوع الضعفاء... فى طريقه الا ان ذلك لا يقدح فى صحته لانه معتضد بالبرهان العقلى و كذلك كثير من الاحاديث الواردة فى اصول المعارف و مسائل التوحيد و غيره... . ۴
حداقل چيزى كه در مورد حديث ضعيف مى توان گفت اين است كه از چنين حديثى مى توان به عنوان تأييد احاديث موثقه يا حسنه يا صحيحه بهره برد، و به اتقان و به اعتبار آن ها قوت بيشترى بخشيد. (مراجعه كنيد به وصول الأخيار إلى اُصول الأخبار (ص 97 و 98) و قواعد التحديث (ص 113 114)) كسانى كه با مباحث عاليه فقه استدلالى آشنايى دارند نمونه هاى فراوان اين مطلب را در ابواب مختلفه فقه مى توانند ببينند.
1.مشرق الشمسين، ص ۳.
2.الدراية، ص ۲۷.
3.همان، ص ۲۹.
4.شرح اصول كافى، ملا صدرا، ص ۱۸.
