آخرين كلام در عرصه روايت و درايت حديث - صفحه 586

اختيار فرزندش على بن ابراهيم قمى قرار گرفت و كلينى به حد وافر از كتابخانه او بهره ياب شد.
6. تا آن جا كه تاريخ صحيح نشان مى دهد، مرحوم كلينى كتاب خود را در بغداد به معرض روايت نهاده است. شيخ طوسى در مشيخه تهذيب ص 29 و مشيخه استبصار، ج 4، ص 310 مى نويسد: «من روايات كافى را به توسط اساتيد خودم از شاگردان كلينى روايت مى كنم و آنان به سال 327 هجرى در بغداد، باب كوفه، درب سلسله (بازار زنجير) تأليفات كلينى و از جمله احاديث كافى را سماعا و اجازة از خودش روايت كرده اند».
شمار شاگردان كلينى كه ادعاى آنان مسموع است و دليل قطعى و سند موثقى بر روايت آنان در دست مى باشد بسيار اندك است و همه آنان ساكن بغداد و نواحى آن بوده اند، مانند ابن قولويه قمى (ت 368) ابو غالب زرارى (ت 268) تلعكبرى (ت 385) ابن ابى رافع صميرى، ابوالحسن ابن داود قمى (ت 368) و ابوالحسن احمد بن على بن سعيد الكوفى، و بدين علت شمار شاگردان او معدود است. وى يك سال بعد از عرضه كتاب كافى مرحوم شد و علاقه مندان كوفه و قم و ساير مشتاقان حديث موفق به درك حضورش نشدند و به همين علت بود كه شاگردانش فرصت نيافتند تا همه اجزاء كافى را بر او قرائت نمايند و لذا همه آنان با صراحت اعلام كرده اند كه قسمتى از كتاب كافى را بعد از سماع و قرائت بر مؤلف روايت مى كنند و مابقى را با اجازه او و مناوله نسخه ها، روايت مى كنند. ۱ حتى محمد بن ابراهيم نعمانى كه مى گويند «كاتب كلينى» بوده است قسمتى را با سماع و قرائت و قسمت ديگر را با مناوله و اجازه روايت مى نمايد و لذا در كتاب غيبت كه فصلى از كتاب حجت كافى را در بردارد. 17 نوبت «اخبرنا محمد بن يعقوب» مى گويد و سى نوبت «حدثنا محمد بن يعقوب».
7. صفدى در الوافى بالوفيات مى نويسد: ابو جعفر كلينى اهل رى بود. ساكن بغداد

1.ر.ك: مشيخه تهذيب، ص ۲۹؛ استبصار، ج ۴، ص ۳۱۰، فهرست ابو غالب زرارى، ص ۷۸.

صفحه از 612