کاستی‌های گزارش دائره المعارف بزرگ اسلامی از محدّث والامقام، فضل بن شاذان (م260ق)

نشریه : حدیث پژوهی

نویسنده : پديدآورنده : مهدی بیات مختاری

چکیده :

دائره المعارف بزرگ اسلامی که پس از انقلاب، به عرصه فرهنگ کشور پیوسته، حاوی نکاتی همانند تردید در استماع مستقیم «فضل بن شاذان نیشابوری» (م260 ﻫ/ 874 م) از امام رضا(ع)، ورود پاره‌ای اخبار سرزنش‌آمیز از امام حسن عسکری(ع) در ارتباط با وی، جسم‌گرایی وی و قرابت وافر دیدگاهش به عقاید سلفیان اهل سنّت، تردید در صحّت اسناد کتاب الایضاح به وی و موضوعاتی دیگر با همین صبغه می‌باشد. این باورها و رویکردها، از سوی این مقاله نااستوار تلقّی و تأکید شده که توقیع منسوب به امام عسکری(ع) در عتاب «فضل» که همان هم مأخذ جسم‌گرا بودن وی قلمداد شده، از سوی تمام رجالیان، فاقد اعتبار و مجعول به شمار آمده است. به علاوه روایت وی از امام رضا(ع) و صحّت اسناد الایضاح به وی، مورد تأیید قرار گرفته است. شناخت مواضع راستین این فقیه متکلّم، محدّث و صحابی والا مقام ائمه(ع) که دل‌مشغول ارتقای معرفت دینی و با خورشید فروزان اندیشه خویش و کندوکاوهای گسترده و نگارش یکصد و هشتاد کتاب در قرن سوم، تأمین کننده حیات علمی و فکری جامعه خویش بود، بی‌تردید سهمی بنیادی در تعالی نسل ما دارد. سزا و بلکه وظیفه این است که رهیافت‌های این گونه افراد نشر یابد تا در امتداد یافتن بیدارگری‌ها و مواضع به حقّشان، خللی واقع نگردد.