شبکۀ شعاعی معنای «دیدن» در خطبههای نهجالبلاغه بر پایۀ معناشناسی شناختی قالبی (بررسی موردی فعل رأی با تکیه بر ترجمههای دشتی، جعف
سال
پنجم / شماره پیاپی
19 /
صفحه
101-124
چکیده :
جستار حاضر می کوشد که با رویکردی شناختی و با تکیه بر روش وصفی ـ تحلیلی شبکۀ شعاعی معنای فعل «دیدن» را در بافت زبانی ـ گفتاری سخنان امیرالمؤمنین (ع) براساس نظریۀ معناشناسی شناختی قالبیِ فیلمور، بررسی و تحلیل نماید. فعل دیدن از جمله افعالی است که بر پایۀ شناخت و معرفت انسان حوزۀ معنایی گسترده ای را به خود اختصاص داده است. معنای محوری و اصلی «دیدن»، دیدن با چشم به عنوان اندام جسمانی انسان است؛ اما فعل مذکور، در ترکیب های همنشینیِ متفاوتی می تواند گسترۀ معنایی خود را وسعت دهد و بر دیدن درونی و غیر مادی مانند فهمیدن و باور داشتن نیز دلالت کند. ازین رو، کوشیده ایم بسط معنایی فعل «دیدن» را در گفتار امام (ع) بررسی کنیم. طبق دیدگاه شبکۀ شعاعی، هر واژه، دارای یک معنای مرکزیِ محسوس است که بر حسب موقعیتش در بافت های مختلف زبانی ـ گفتاری، معانی حاشیه ای جدیدِ انتزاعی را به وجود می آورد. قالب های معنایی فعل «دیدن» در خطبه های بررسی شده عبارتند از: دیداری ـ ادراکی، فهمیدن، پنداشتن، دانستن، باور داشتن، یافتن، درک کردن و تصمیم گرفتن؛ البته در برخی از نمونه ها، فعل «رأی» در دو قالب معناییِ متفاوت، در کنار یکدیگر، به کار رفته است. با این وجود در ترجمه های دشتی، جعفری و شهیدی به این نکته توجه کافی نشده است.
کلیدواژههای مقاله :نهجالبلاغه؛ معناشناسی شناختی؛ شبکۀ شعاعی؛ هممعنایی؛ نظریۀ معناشناسی قالبی؛ فعل دیدن