بررسى ادله محدث نورى بر اعتبار احاديث كافى

مرحوم محدث نورى قدس سره، در فايده چهارم از فوائد خاتمه مستدرك، با ذكر امورى چند در صدد اثبات اعتبار تمام احاديث كافى برآمده است. ايشان بر اين باور است كه تأمل در مجموع اين امور، اطمينان به صدق اين ادعا را به همراه دارد. در اينجا به گزارش و بررسى كلام ايشان مى پردازيم، در نقل سخنان ايشان، تغييراتى در نظم مطالب براى انسجام بيشتر صورت مى دهيم و برخى از مطالبى را كه به صورت ضمنى مطرح فرموده اند، به گونه مستقل ذكر مى كنيم.

دليل اول: مدائح علما نسبت به كتاب كافى

محدث نورى سخنانى از شيخ مفيد (336 - 413)، شهيد اول (734 ـ 786)، محقق كركى (868 ـ 984)، شيخ حسين بن عبدالصمد، پدر شيخ بهايى (918 ـ 984) مولى امين استرآبادى (به نقل از مشايخ خود) و شيخ حسن دمستانى در مدح كتاب كافى نقل مى كند كه مهم ترين آنها عبارت شيخ مفيد است با اين الفاظ:
هو اجل كتب الشيعة و اكثرها فائده.
شهيد اول مى گويد:
لم يعمل للامامية مثله.
نظير اين داورى از محقق كركى ارائه شده است. عبارت مولى محمد تقى مجلسى ( ـ 1070) از اين عبارت محكم تر است. وى مى گويد:
لم يصنف فى الاسلام مثله. ^۱
محدث نورى مى فرمايد:
بى نظير بودن كافى به جهت حجم گسترده اش نيست، چرا كه مجموعه هاى حديثى گسترده تر از كافى در آن زمان وجود داشته است، همچون محاسن برقى و نوادر الحكمه محمدبن احمدبن يحيى اشعرى، بلكه به جهت اتقان كتاب است. ^۲
مرحوم محدث نورى در توضيح عبارت شيخ مفيد مى گويد:
مراد از اكثريت فايده، اين است كه كافى به دليل اشتمال بر اصول، اخلاق، فروع و مواعظ، از جامعيت برخوردار است. اما «اجل» بودن كافى به جهت معتبر و معتمد بودن آن مى باشد. در عصر كلينى، تمام اصول موجود بوده است، چنانكه از ترجمه شاگرد كلينى، هارون بن موسى تلعكبرى استفاده مى گردد. ^۳
در اعتبار اصول هيچ ترديد نيست، نه به جهت مناقشه در سند تا مؤلفين اين اصول و نه به جهت مناقشه در سند مؤلفين اصول تا ائمه معصومين عليهم السلام .
وقتى كتب معروف به اصول، بى نياز از بحث سندى باشد، قهرا كافى نيز كه اجل كتب است بايد اين ويژگى را داشته باشد، چون مفاد «اجل» اين است كه تمام امتيازات ساير كتب را داشته و بر آنها برترى هم داشته باشد. ^۴
پيش از آغاز بررسى كلام ايشان، بر اين نكته تأكيد مى كنيم كه داورى دانشمندان در اعتبار تمام احاديث كافى ـ به ويژه دانشمندان متأخر ـ به خودى خود، دليلى بر اين امر نيست، بلكه بايد اين داورى را زمينه ساز حصول اطمينان بدانيم، زيرا اثبات حجيت تعبدى كلمات بزرگان در اين بحث بسيار دشوار است. به هر حال سخن شيخ مفيد در اين بحث از اهميت ويژه اى برخوردار است، لذا محور بحث را كلام ايشان قرار مى دهيم.