دليل سوم
تأليف كتاب كافى به تصريح نجاشى، بيست سال طول كشيده است. نجاشى در عبارت خود به اعتبار احاديث كافى نظر دارد و اگر كلينى به اعتبار تك تك روايات كتاب خود نظر نداشت، نياز به اين زمان طولانى براى تأليف كتاب نبود.
بررسى دليل سوم
اين مطلب درست است كه كلينى در تأليف كافى، تنها به جمع آورى احاديث نمى انديشيده، بلكه فى الجمله به اعتبار احاديث هم نظر داشته است؛ ولى اين امر دليل بر اعتبار تمام احاديث كافى نيست، مدت زمان طولانى تأليف كتاب هم دليل بر اين امر نيست، زيرا:
اولاً: امكانات كلينى و ميزان كتاب هاى در دسترس وى معلوم نيست و چه بسا زمانى بسيار صرف تهيه كتاب هاى لازم يا مراجعه به كتابخانه هاى ديگران شده باشد. ۱
ثانيا: تهيه نسخه هاى معتبر از كتاب ها و مقابله با يكديگر، خود زمان بسيارى لازم دارد.
ثالثا: تنظيم ابواب مناسب و قرار دادن هر روايت در جاى شايسته و ترتيب پسنديده احاديث باب، تلخيص در شيوه نقل احاديث يكسان (كه تمام يا قسمتى از سند آنها تفاوت دارد) با بهره گيرى از روش هايى چون تحويل و... هر يك زمان گسترده اى مى طلبد، لذا نمى توان به قرينه تأليف كتاب در مدت بيست سال، فعاليت ديگرى براى كلينى همچون بررسى سندى يكايك روايات را به اثبات رساند. گفتنى است كه تنظيم ابواب كافى، با وجود برخى مشاب هات بين اين كتاب و كتاب هاى پيشينيان به ويژه كتاب هاى سى گانه حسين بن سعيد، كاملاً ابتكارى است.
كسانى كه صحيح بخارى و كافى را با يكديگر مقايسه كرده اند، برترى خيره كننده كافى را در شيوه تنظيم احاديث به روشنى دريافته اند. به گفته مرحوم علامه مجلسى اول، كتابى همچون كافى در نظم درست ابواب و احاديث ديده نشده است. ۲
درباره دليل سوم اين نكته را هم مى افزاييم كه اين دليل حداكثر اين مطلب را ثابت مى كند كه كلينى، احاديث كتاب را صحيح مى داند و اين مطلب (بر فرض اثبات) نيازمند به افزودن مقدمه ديگرى است كه صحيح دانستن كلينى نسبت به روايات كافى، برى ديگران هم اعتبار دارد. درباره اين مقدمه در بررسى دليل پنجم سخن خواهيم گفت.
1.آيت اللّه والد ـ مدظله ـ مى فرمودند: محدث نورى خود كتابخانه عظيم و ارزشمندى داشته، لذا تأليف مستدرك الوسائل زمان بسيارى از وى نگرفته است. پس تصور اين كه فراهم آوردن كتاب خود، چه بسا به زمان بسيارى نيازمند باشد، براى ايشان دشوار است. اين نكته را هم مى افزاييم كه با وجود كتابخانه عظيم محدث نورى، يكى از عوامل سرعت تأليف كتاب مستدرك الوسائل، اين است كه ايشان بسيارى از روايات را از بحار الأنوار برگرفته اند و به گونه مستقيم به مصدر اصلى حديث مراجعه نكرده اند. تنظيم مناسب روايات در بحار، خود زمان تأليف مستدرك را كاهش داده اشت اين ادعا با اندك مقايسه مستدرك و بحار اثبات مى گردد.
2.روضة المتقين، ج ۴، ص ۴۴۷.
