توضيح استدلال فوق
پيش از نقل ادامه محدث نورى، توضيحاتى درباره استدلال مرحوم سيد ابن طاوس، مفيد به نظر مى رسد:
اين كه ايشان اشاره مى كند كه مرحوم كلينى در بغداد وفات كرد، ظاهرا اشاره به اين نكته را دارد كه وى در بغداد زيست گاه وكيلان امام عصر عليه السلام بوده، لذا از جهت مكانى هيچ مشكلى براى عرضه كتاب بر وكيلان حضرت نداشته است.
نكته ديگر اين كه ايشان تاريخ وفات مرحوم كلينى را قبل از مرحوم سمرى مى داند. ذكر اين مقدمه براى رفع اين اشكال است كه شايد تأليف رسائل الائمه، پس از وفات مرحوم سمرى انجام گرفته باشد كه با توجه به وفات كلينى قبل از مرحوم سمرى، اين احتمال بى وجه خواهد بود.
البته در مورد كافى ظاهرا نيازى به اين مقدمه نيست، چه در مشيخه تهذيب و استبصار تصريح شده كه برخى از محدثان در سال 327 در بغداد، از كلينى جميع مصنفات و احاديث وى را به طريق سماع و اجازه دريافت داشته اند. ۱ اين عبارت نشان مى دهد كه لااقل كتاب كافى ۲ ، در اين سال تأليف شده است. بى ترديد در سال 327 على بن محمد سمرى زنده بوده است.
1.مشيخه تهذيب، ص ۲۹ (در پايان جلد دهم تهذيب)؛ مشيخه استبصار، ج ۴، ص ۳۱۰.
2.اين طريق را شيخ طوسى براى رواياتى كه در تهذيب از كلينى نقل كرده آورده است. لذا نمى توان كافى را مشمول آن ندانست. چون روايات شيخ طوسى از كلينى از ابواب مختلف برگرفته شده است. ولى شمول اين جمله نسبت به رسائل الائمه دشوار است. چون محتمل است مراد از عبارت فوق اين باشد كه راويان جميع مصنفات كلينى را كه تا سال ۳۲۷ نگاشته از وى تحمل كرده اند. بنابراين با وجود اين احتمال كه رسائل الائمه پس از سال ۳۲۷ به رشته تحرير درآمده باشد، شمول اين عبارت نسبت به رسائل الائمه ثابت نيست.
