امام على علیه السلامفرمود:
أَلْعَبْدُ حُرٌّ ما قَنَعَ، أَلْحُرُّ عَبْدٌ ماطَمَعَ.
بنده اگر قناعت كند، آزاد است، آزاد، اگر طمع داشته باشد برده است!
غررالحكم ج۱ ص۱۱۳
شرح حدیث
گاهى بندها و رشتههاى درونى، انسان را به قيد مىكشد و برده مىسازد. بردگان لوكس، اتوكشيده، درسخوانده و پولدار زيادى را مىتوان در جامعه ديد.
آنچه انسان را آزاد مىسازد، رهايى از دام حرص و كمند دست و پاگير آز است.
افراد حريص و آزمند، هيچ وقت سير نمىشوند. چون اهل طمعاند، براى دست يافتن به آنچه ندارند، خود را به هر درى مىزنند، گاهى هم به ذلت، تملق و فرومايگى كشيده مىشوند.
اگر كسى از گنج قناعت برخوردار باشد و دست طمع پيش اين و آن دراز نكند، حتى اگر غلام و برده هم باشد،عزيز است و ريشه عزتش همان آزادگى از قيد طمع و افزونخواهى است.
ولى... آزمندان، در عين توانگرى و تمكن، همچنان چشمشان به دست اين و آن است و همين حرص و طمع، آنان را به ذلت بردگى مىكشد.
به قول صائب: از تشنگى بمير و مريزآبروى خويش! و چه بسا بىآبرويىهايى كه ريشه در طمع دارد.
گرفتاران طمع، يا براى حفظ آنچه دارند، يا براى رسيدن به آنچه ندارند، گاهى نوكر صفت مىشوند و تملّق و چاپلوسى مىكنند و به حقارتهاى ننگ آورى تن مىدهند.
گزاف نيست سخن مولا، كه انسان قانع، آزاد است و اهل طمع، برده است.
منبع: حکمت های علوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام علی علیه السلام)، جواد محدثی.
