امام على علیه السلامفرمود:
جُودُالرَّجُلِ يُحَبَّبُهُ اِلىأَضْدادِهِ وَبُخْلُهُ يُبْغِضُهُ اِلىأَوْلادِهِ.
بخشندگى مَرد، او را نزد رقيبان و مخالفانش محبوب مىسازد و بخل او، او را نزد فرزندان خودش منفور مىكند.
غررالحكم ج۳ ص۳۵۸
شرح حدیث
گاهى نزديكان، دور مىشوند و دوران، نزديك.
خويشان، بيگانه مىگردند، و بيگانگان، خويش!
عامل آن را در نوع رفتار و معاشرت بايد جستجو كرد و دريافت كه چه چيزهايى محبوبيتآور است و چه عواملى نفرت و گريز پديد مىآورد.
در سخن مولى، جود و بخل كه صفتى نفسانى در ما و نوعى رابطه مالى و مادى با ديگران است، از جمله اين عوامل محبّتآور يا نفرتآور به شمار آمده است.
دوستان و خويشاوندان هم اگر شاهد بذل و بخشش نباشند، كمكم فاصله مىگيرند و رابطهها را مىكاهند و اگر خيرى ببينند، جذب شوند و گرد مىآيند، هر چند خويش نباشند.
اين، صفت مطلوبى نيست، ولى به هر حال، طبع بشر اينگونه سرشته است كه بنده و مريد و هوادار كسى شود كه بخشنده باشد. به قول سعدى:
بنده حلقه به گوش ارننوازى برود
لطف كن لطف، كه بيگانه شود حلقه به گوش
در خانواده و نسبت به فرزندان نيز چنين است. علاوه بر حقوق واجب و تعهدات شرعى و قانونى كه پدر نسبت به تأمين نيازهاى مالى فرزندان دارد، برخورد سخاوتمندانه، او را نزد همسر و فرزندان خويش محبوب مىسازد.
برعكس، اگر شاهد بخل و امساك باشند، بيزار مىشوند و چه بسا چشم انتظار روزى كه پدر نباشد و آنان رها از اين محدويتها و سختگيرىها به نوايى برسند!
جود، كليد است و بخل، قفل. مبادا قفل را در جاى كليد به كار گيريم و به جاى گشودن، ببنديم...
منبع: حکمت های علوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام علی علیه السلام)، جواد محدثی.
