امام على علیه السلام فرمود:
إِضْرِبُوا بَعْضَ الرّأىِ بِبَعْضٍ يَتَوَلَّدُ مِنْهُ الصَّوابُ.
بعضى انديشهها را به بعضى ديگر بزنيد، انديشه درست از آن پديد مىآيد.
غررالحكم ج۲ ص۲۶۶
شرح حدیث
در انديشه نيز، مثل بسيارى از ميوهها، غذاها، فرآوردهها، پختگى و خامى وجود دارد.
پختگى انديشه و نظر، محصول تبادلنظر و رايزنى است.
ذهن نيز، گاهى عقيم است، گاهى بارور و بارآور.
بارورى فكر و ديدگاه، وقتى است كه در انديشههاى ديگران ضرب شود و حاصل ضرب آن، از نقصان و خطا مصون باشد، يإ؛خخ.ر)) كمخطاتر گردد.
مشورت، نوعى رايزنى است، كه اغلب كسى نظر مشورتى مىخواهد و مشاور، ديدگاه خود را باز مىگويد. يكى سود مىرساند، ديگرى سود مىبرد.
اما... تبادل نظر، مرحلهاى بالاتر و سودمندتر است. وقتى انديشهها نقد شود، كاستيها آشكار مىشود و فكر، پختهتر مىگردد. چكش خورى، نه تنها در دكّه آهنگر و مسگر، استحكام مىآورد، بلكه در عرصه فكر و نظر هم مايه تولد انديشهاى استوار، محكم، بىخلل و درست مىشود.
در نقد انديشه، هر دو طرف (ناقد و شخص مورد نقد) سود مىبرند.
وقتى تبادل نظر به درستانديشى منتهى مىشود و خطاها را آشكار مىسازد، پس چرا گريز؟
نقشى را كه آزمايش در علوم تجربى دارد، در علوم نظرى بر عهده مباحثه و مناظره است.
بامشورت و رايزنى، انديشهها را بارور سازيم.
منبع: حکمت های علوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام علی علیه السلام)، جواد محدثی.