امام على علیه السلام فرمود:
ألتَّدْبيرُ قَبْلَ الْعَمَلِ يُؤمِنُ النَّدَمَ.
تدبير و آيندهنگرى پيش از عمل، از پشيمانى ايمن مىسازد.
غررالحكم ج۱ ص۳۷۲
شرح حدیث
عاقل آن است كه انديشه كند پايان ر.
برنامهريزى، محاسبه، آيندهنگرى و سنجش عواقب و پيامدها، از عوامل موفقيت انسان است.
هر كارى بازتابى دارد و هر عملى عكسالعملى.
تدبير آن است كه پيش از هر اقدام، نسبت به ضرورت آن، شيوه عمل، آثار و نتايجش فكر شود.
خيلى از ندامتها، محصول نسنجيده كاركردن است. در انتخاب شغل، در گزينش دوست و شريك و همسر، در سرمايهگذارى در يك طرح اقتصادى، آنچه از حسرت و پشيمانى جلوگيرى مىكند، محاسبه همه جوانب و تصميم درست و سنجيده و عاقلانه است.
اگر سخن گفتن را نيز يك عمل به شمار آوريم (كه چنين است) فكر پيش از سخن و تأمل قبل از گفتار و انديشيدن در عواقب حرفى كه مىزنيم نيز نوعى تدبير در كلام است و از ندامتهاى بسيارى جلوگيرى مىكند.
تنظيم دخل و خرج و ايجاد موازنه بين درآمد و مخارج نيز، نمونهاى از تدبير در معيشت است.
كارهاى بىحساب و نقشه و اقدامهاى عجولانه و بدون عاقبتانديشى به ندامت مىانجامد.
آنچه جلوى اى كاشهاى بعدى را مىگيرد و مانع شكلگيرى نطفه حسرت و افسوس مىشود، مآل انديشى و دورنگرى و غلبه بر شتابزدگى و عجله است.
حتى در شرايط رهبرى هم (در قانون اساسى) مدير و مدبر بودن لحاظ شده است. اين نشانه اهميت و حساسيت تدبير است.
منبع: حکمت های علوی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام علی علیه السلام)، جواد محدثی.
