زمينه‏هاى تاريخى كتاب كافى با تكيه بر جنبه‏هاى كلامى - صفحه 32

خداوند گمراهى او را خواسته باشد او را به دامان استحسان و تقليد و تأويل هاى جاهلانه افكنده و هر كس خداوند هدايتش را خواهان باشد او را با يقينى استوار به سرچشمه كتاب و سنت پيامبر رهنمون سازد. در مقطع پايانى مقدمه، كلينى از درخواست اين دوست ناشناس ياد مى كند كه كاش كتابى نگاشته مى شد كه در همه زمينه هاى دينى، روايات صادقين و سنت هاى الهى را در خود جمع داشت و بدين ترتيب، اختلاف بين روايات كه عامل سردرگمى در بسيارى مسائل است بر چيده شده و مرجعى براى هر جوياى حقيقتى شود. سپس كلينى به اين درخواست جواب مثبت داده و معيارهاى گزينش حديث را در اين كتاب ياد مى كند.

معيارهاى گزينش حديث

درباره معيارهاى كلينى در گزينش روايات، ديدگاه گوناگون و گاه متضادى مطرح شده است. برخى با استناد به روايت هايى در تأييد كافى يا هم عصر بودن كلينى با نواب امام زمان، تمام رواياتش را درست و غير قابل مناقشه شمرده ۱ و در مقابل، برخى ديگر با اتهام كلينى به گزينش سليقه اى، اعتبار كتابش را به طور كلى خدشه دار كرده اند. ۲ با اين حال، كمتر كسى از دانشمندان شيعى از اخباريان گرفته و اصوليان با صراحت به خود اجازه رو در رويى با كلينى و نقد جدى وى نموده، گرچه در مواردى، به ويژه هنگام ناسازگارى دو روايت، عملاً به روايتى از كافى عمل ننموده باشند، حتى كسانى چون محقق نراقى از شخصيت هاى بارز اصولى نيز گاه همانند اخباريان بر درستى تمام روايات كافى اصرار ورزيده ۳ و از محقق نايينى نيز نقل شده كه بررسى و گفت وگو در سندهاى كافى كارى ناممكن است. ۴
پيش از پرداختن به معيارهاى نقد كلينى نبايد فراموش كرد كه دانش دراية الحديث در آن دوره هنوز شكل نگرفته بود و دانش رجال نيز گام هاى نخستين خود

1.ر.ك: نورى، همان، ج ۳، ص ۴۷۰.

2.ر.ك: همان، ج ۳، ص ۴۸۵.

3.ر.ك: انصارى، فرائد الأصول، ج ۱، ص ۲۴۰ ـ ۲۴۱.

4.ر.ك: خويى، معجم رجال الحديث، ج ۱، ص ۸۱ .

صفحه از 46