زمينه‏هاى تاريخى كتاب كافى با تكيه بر جنبه‏هاى كلامى - صفحه 44

محورهاى منازعه متكلمان بغداد با محدثان قم بوده است. ۱ احاديث فطرت در ادامه آمده و سپس به بيان مفاهيم بنيادى نظام دينى قرآن، يعنى مفهوم ايمان و رابطه آن با اسلام و درجه هاى هر يك پرداخته شده است. بحث رابطه ايمان و اسلام و نقش گناهان كبيره در آن از دهه هاى پايانى سده نخست در فهرست مباحث كلامى درآمده و از عوامل پيدايش برخى فرقه ها، چون مرجئه و خوارج بوده است.
قسمت پايانى كتاب كه بخش عمده آن است، مجموعه اى از احاديث اخلاقى را در بردارد.

نتيجه گيرى

در اين مقاله پس از مباحثى مقدماتى درباره سير زندگى كلينى به موضوع مبناى گزينش روايات در كتاب كافى پرداخته و درباره مسئله ارتباط كلينى با نواب اربعه كه گروهى از اخباريان براى اثبات اعتبار كافى از آن بهره بردارى كرده بودند نيز بحث شد، و در نهايت به بررسى مهم ترين ابواب كلامى كافى پرداخته شد. آن چه از اين بحث مختصر، نتيجه گرفته مى شود عبارت است از:
1 . كتاب كافى به رغم اهميت فراوان، از اعتبار صددرصدى برخوردار نبوده و از جنبه هاى گوناگون قابل نقد است؛
2 . در نقد سندى كافى نبايد از اين نكته غافل ماند كه اين شيوه نقد در دوره كلينى رايج نبوده و لذا مبناى گزينش وى بايد شناسايى شده و به هنگام نقد احاديث به آن توجه شود؛
3 . كتاب كافى وضعيت تاريخى جامعه شيعه را در آن دوره، نشان داده و از اين جهت مى تواند به عنوان منبعى تاريخى به كار گرفته شود؛
4 . كتاب كافى نقش قابل توجهى در حل اختلافات درون مذهبى، و سازمان دهى انديشه اعتقادى شيعه بر جاى گذاشته است. بنابراين نقد روايات اعتقادى كافى مى تواند به آسيب شناسى انديشه كلامى شيعه يارى رساند.

1.ر.ك: شيخ مفيد، تصحيح، ص ۱۳۵ ـ ۱۳۶ و نيز همو، المسائل السروية، ص ۴۶، ۷۲ ـ ۷۳.

صفحه از 46