اعتبارند؛ مگر مواردى كه ايشان تصريح به خلاف نموده باشد. ۱
يادآورى مى كنم كه بر اساس بررسى انجام شده، مرحوم علّامه در «كتاب العقل و الجهل» بحار، جز در يك مورد از احاديث عقل، روايتى را تضعيف نكرده است. ۲
در اين باره دلايل و قرائنى را نيز مى توان در كلام ملّا صدرا ديد:
1 . ايشان پس از نقل حديث دوم مى فرمايد:
سند اين حديث ضعيف به نظر مى رسد ـ زيرا راويان ضعيفى نظير سهل بن زياد و مفضّل بن صالح و جز آنان در طريق آن وجود دارد ـ ليكن اين ضعف، زيانى به صحت مضمون آن نمى رساند، چون با «برهان عقلى» تقويت مى شود. بسيارى از احاديث رسيده درباره اصول معارف و مسائل توحيد و جز آن نيز چنين است. ۳
2 . ملّا صدرا در بررسى تعدادى از روايات «كتاب العقل و الجهل» بر موثق بودن راويان آنها تأكيد مى ورزد. ۴
بخش دوم: حمل روايات بر معانى عقل
ديدگاه ملّا صدرا
معناى اول
معناى اول عبارت است از «غريزه اى كه انسان به وسيله آن از حيوانات امتياز مى يابد و آماده پذيرش دانش هاى نظرى و انديشيدن در صنعت هاى فكرى مى شود و
1.آشنايى با بحار الأنوار، ص ۱۲۴. آقاى احمد عابدى در فصل پنجم اين كتاب، تحت عنوان «ميزان اعتبار روايات بحار الأنوار» (ص ۱۲۱ ـ ۱۳۲) به اين بحث پرداخته و شواهد بسيارى بر اين مدّعا اقامه كرده است كه به دليل مفصل بودن از نقل آن چشم مى پوشيم.
2.«أول ما خلق اللّه العقل»؛ بحار الأنوار، ج ۱،ص ۱۰۲.
3.شرح اُصول الكافى، ج ۱، ص ۲۲۰.
4.براى آگاهى بيشتر به اسناد احاديث يكم (ص ۲۱۵) و چهارم (ص ۲۲۹ ـ ۲۳۱) و پنجم (ص ۲۳۲) رجوع كنيد. شايسته توضيح است كه ملّا صدرا حال راويان را فقط يك بار بررسى مى كند؛ از اين رو براى اطلاع از نظر ايشان بايد به اولين روايتى كه نام راوى در آن آمده است مراجعه كرد.
