علامه مجلسى و مرآة العقول - صفحه 255

قبل و تكميل آنها انداخت ۱ و اين انگيزه هاى فرعى در كنار هدف كلى و اصلى وى، موجب پيدايش مرآة العقول گشت.
تأثير رويكرد حديثى ياد شده و نگارش غير منظم حواشى بر كتاب هاى گوناگون كافى در طول چندين سال ۲ ، در شيوه تدوين مرآة العقول تأثير جدّى داشت و اين عوامل، خوانندگان مرآة العقول را در بازيابى شيوه حديثى مرآة العقول كمك خواهد كرد.

شيوه حديث نگارى مرآة العقول

مرحوم علامه مجلسى در مقدمه كتاب ياد شده، به طور گذرا از شيوه خود سخن گفته است. اين گزارش كوتاه مى تواند مقدمه اى براى شناخت روش حديثى وى در كتاب مرآة العقول باشد. وى در اين خصوص مى نويسد:
ازمعت على ان اقتصر على ما لابدّ منه فى بيان حال اسانيد الأخبار، الّتى هى لها كالأساس و المبانى واكتفى فى حلّ معضلات الألفاظ و كشف مخيّبات المطالب بما يتفطّن به من يدرك بالأشارات الخفيّة دقايق المعانى. وسأذكر فيها ان شاء اللّه ـ كلام بعض افاضل المحشين و فوائدهم و ما استفدت من بركات انفاس مشايخنا المحققين وعوايدهم، من غير تعرض لذكر اسمائهم او ما يرد عليهم؛ ۳
... تصميم گرفتم در بيان وضع سندهاى اخبار كه همچون پايه و اساس بحث است، به ضرورت بسنده كنم، و در حلّ دشوارى هاى واژه ها و شناسايى مطالب پنهان به مقدارى كه زيرك ها از اشاره هاى پنهان به معانى ظريف

1.مرآة العقول، ج ۱، ص ۱۰۳.

2.مرحوم مجلسى در سال هاى گوناگون، كتاب هاى مجموعه كافى را به طور غير منظم با دوستانش بحث مى كرد و حواشى مى نوشت. بر اين اساس و طبق تصريح خويش در پايان كتاب ها، شرح هاى خود را به اين ترتيب نگاشته است: كتاب التوحيد در هفتم ربيع الثانى ۱۹۰۸ق پايان يافته است. كتاب الحجة (جزء اوّل) در هفتم ربيع الثانى ۱۱۰۰ و جزء دوّم آن در اواخر رجب ۱۱۰۲ پايان پذيرفته است. باب الذنوب در دهم جمادى الاولى ۱۱۰۶ و كتاب الكفر در بيست و سوم صف ۱۱۰۹، كتاب الحج در جمادى الأولى ۱۰۸۹ در هشت رجب ۱۷۰۶ پايان يافته است.

3.مرآة العقول ج ۱، ص ۳.

صفحه از 274