است بسى والا، اما اين واژه و اين اصطلاح به طور عموم، هم شامل كسانى است كه در بوته امتحان و آزمايش قرار گرفته و اخلاص عمل را به حد اعلا رسانيده اند و در جهاد در راه خدا و نصرت و يارى رسول خدا پيش قدم بودند و به عالى ترين درجه كمال انسانى ارتقاء يافته و نمونه بارزى از مكارم اخلاق گرديده و خوف و خشيت خدا در دلشان جايگزين شده و خود را از مصاديق اين آيه شريفه قرار داده اند: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَإِذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ ءَايَـتُهُ زَادَتْهُمْ إِيمَـنًا وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ»^۱ .
آرى، اصطلاح صحابه هم شامل اين گروه از صحابه عالى مقام است و هم شامل كسانى است كه در عين درك حضور رسول خدا ايمان به قلبشان راه نيافته است. «يَقُولُونَ بِأَلْسِنَتِهِم مَّا لَيْسَ فِى قُلُوبِهِمْ»^۲ .
و با شرك و نفاق خود را در پشت پرده تظاهر به اسلام مخفى داشته و مصاحبت رسول خدا صلى الله عليه و آله و حضور در اجتماع مسلمانان را بهترين وسيله به اهداف شوم و نزديك ترين راه ضربه زدن به اسلام و مسلمين تشخيص داده بودند و در مورد اين گروه اخير كفايت مى كند سوره منافقين و آيات سوره بقره و توبه و بالاتر از همه آيه مربوط به توطئه بزرگ بناى مسجد ضرار كه خداوند پرده از اسرار و اهداف شان بر گرفت و آنها را تا قيامت مفتضح و رسوا نمود.

راه شناخت مؤمن و منافق:

اين بود نمونه اى از آيات شريفه در مورد تعدادى از صحابه كه قرآن كريم در طى اين آيات و آيات ديگر ما را از وجود تعدادى منافق در ميان صحابه مطلع و از خطر آنان به ما هشدار مى دهد.
و قبل از اين كه به بحث صحابه از ديدگاه سنت برسيم اين سؤال مطرح مى گردد كه با توجه به مضمون آيات گذشته آيا ملاكى براى شناختن افراد منافق و معيارى براى مشخص نمودن آنان از افراد مؤمن و متعهد وجود دارد؟ و آيا مى توانيم چنين افرادى