نام كتاب: درباره نامگذارى اين كتاب به كافى بايد گفت: به نظر مى رسد اين كتاب از سوى مؤلف آن مسمى به كافى نبوده است. مهم ترين دليل اين مطلب عدم اشاره كلينى به نام كتاب در خطبه آغازين اين اثر بزرگ است، هر چند كه در دوره هاى بعد شيخ طوسى و نجاشى از كتاب كلينى به نام كافى ياد كرده اند، اما مى توان احتمال داد كه عنوان كافى به عنوان نام اثر كلينى از خطبه وى در شروع كتاب اقتباس گشته است، آنجا كه در پاسخ شخصى كه از او تقاضاى تدوين چنين كتابى را كرده بود مى نويسد: ۱
و قلتَ أنّك تُحِبُّ أن يكونَ عندكَ كتابٌ كافٍ يجمعُ فيه مِن جميعِ فنون علمِ الدّينِ... . ۲
گفته بودى كه علاقه مندى كتابى در اختيار تو قرار گيرد كه تو را كفايت كند و تمام فنون علم دين در آن گرد آمده باشد.
نجاشى در كتاب رجال خود مى گويد: «صَنّفَ الكتابَ الكبيرَ المعروف بِالكلينى، يُسمّى الكافى». ۳ اين عبارت نشان دهنده آن است كه مؤلف بر مجموع آن نامى ننهاده بوده و به لحاظ شهرت مؤلف، كتاب به نام وى معروف بوده است.
زمان تأليف: شروع و پايان تأليف كتاب كافى دقيقا مشخص نيست، اما نجاشى به نگاشته شدن آن در بيست سال، تصريح كرده است: «صَنّفَ الكتابَ الكبير المعروفَ بالكلينى يُسمّى الكافى فى عشرين سنةً»: ۴ شيخ كلينى كتاب خود را كه به «كلينى» معروف بود و كافى ناميده مى شد در مدت بيست سال تصنيف كرد.
انگيزه تأليف «كافى»: مرحوم كلينى در ابتداى كافى انگيزه خود را از تأليف كتاب بيان كرده است و از مطالعه اين مقدمه كه ظاهرا پس از تأليف كتاب نوشته شده است، روشن مى گردد كه او جامع خود را به تقاضاى يكى از دوستانش نوشته است و علت درخواست آن شخص از كلينى حل دو مشكل اساسى در آن زمان بوده است:
1. در برخى از امور اختلاف روايات مشكل ساز شده است و حقيقت شناخته نمى شود.
2. كتابى كه جامع تمام فنون علم دين باشد لازم است، تا طالبان علم دين از طريق
1.پژوهشى در تاريخ حديث شيعه، ص ۴۷۰.
2.الكافى، ج ۱، ص ۸ و ۹.
3.رجال النجاشى، ص ۳۷۷.
4.همان، ص ۲۶۶.
