كلينى و كافى - صفحه 392

اسناد كافى نيز نشان مى دهد بسيارى از كسانى كه در طبقه بعد از مشايخ كلينى قرار دارند از مؤلفان كتب حديثى بوده اند كه وى به واسطه اساتيدش از آنها نقل كرده است، همچون احمد بن محمد بن خالد برقى صاحب محاسن ۱ كه كلينى از طريق عدّه اى از مشايخش از او نقل كرده است و بنابراين چنين كتاب هايى را مى توان جزو مصادر كافى به شمار آورد. ۲
تعداد احاديث «كافى»: بسيارى از محققان تعداد احاديث كافى را 16199 حديث دانسته اند، ۳ گرچه ارقام ديگرى همچون 16121، 15508 و... نيز در شمارش احاديث كافى ذكر شده است. ۴ اين اختلاف ها عمدتا نه به علت تفاوت نسخه ها و روايات موجود در آنها، بلكه مى تواند به جهات ذيل باشد:
1. تعدد سندهاى ذكر شده براى يك متن و شماره گذارى مستقل هر سند؛ ۵
2. احتساب احاديث تكرارى؛
3. وجود احاديث موقوف (كه از غير معصوم يعنى اصحاب ائمه عليهم السلام نقل شده است)؛
4. متعدد شمردن روايتى كه امام عليه السلام در يك مجلس به چند سؤال پاسخ داده اند.
ساختار كتاب: تبويب و تنظيم احاديث در كتب روايى گونه هاى مختلفى داشته

1.سماهيجى بحرانى (۱۱۳۵ ق) در من لا يحضره النبيه درباره كتاب محاسن مى نويسد: و هو ابو الكافى و اكثره منه. كه بيانگر استفاده زياد كلينى از اين كتاب است (علوم الحديث، ج ۵، ص ۲۳۳ به نقل از من لا يحضره النبيه فى شرح من لا يحضره الفقيه). علّامه مجلسى نيز در بحار با عبارت «و قد نقل عنه الكلينى» محاسن را يكى از منابع كافى برشمرده است (بحار، ج ۱، ص ۲۷).

2.در اين باره ر.ك: حسينى جلالى، دراية الحديث، ص ۱۶۷ و ۱۶۸.

3.لؤلؤ البحرين، ص ۳۹۴، به نقل برخى از اساتيدش.

4.ارقام ديگرى كه ذكر شده است عبارت اند از: ۱۶۴۷۷ روايت (سيد حسن صدر، نهاية الدراية، ص ۵۴۶)؛ ۱۶۱۲۱ روايت (رجال بحرالعلوم، ج ۳، ص ۳۳۱)؛ ۱۵۵۰۸ روايت (طبق شمارش عميدى در مجله علوم الحديث، ش ۱)؛ ۱۵۱۷۶ روايت (الكافى، مقدمه دكتر محفوظ، ص ۲۸).

5.دكتر محفوظ در مقدمه كافى همين عامل يعنى شمارش سندهاى متعدد يك روايت را علت اختلاف زياد آمار خود (۱۵۱۷۶ روايت) با عدد مشهور (۱۶۱۹۹ روايت) دانسته است (الكافى، مقدمه دكتر محفوظ، ص ۲۸).

صفحه از 422