عَبْدِاللّهِ عليه السلام قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله : مِنْ سَعَادَةِ الرَّجُلِ الْوَلَدُ الصَّالِحُ. ۱
5. استفاده از شيوه هاى مختلف براى اختصار سند: مرحوم كلينى به ذكر كامل سند اهتمام داشت، اما جهت اختصار گاهى به علّت اعتماد بر قرائن دال بر محذوف، بخششى از سند يا اوّل آن را حذف مى كرد. اين حذف سند به شيوه هاى زير انجام گرفته است:
الف) تعليق بر اسناد قبل، اين موقعى است كه بخشى از ابتداى سندى با ابتداى سند روايتى در قبل يكسان باشد. در اين صورت آغاز سند دوم را به اعتماد سند اول حذف مى كنند، بدون اين كه از الفاظى مانند «بهذا الاسناد» استفاده كنند، مانند:
عَلِىُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ... . ۲
و در حديث بعدى آمده است: مُحَمَّدُ بْنُ خَالِدٍ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ عُبَيدٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ عَبّادٍ... . ۳
با توجه به اين كه محمد بن خالد از اساتيد مرحوم كلينى نيست و حداقل با دو واسطه از وى روايت مى كند، روشن مى شود كه مرحوم كلينى به اعتماد سند قبل، اوايل سند را بدون اشاره به محذوف، حذف كرده است.
ب) شبه تعليق، يعنى به كار بردن عبارت «بهذا الاسناد» جهت حذف سند مكرر يا بخشى از آن، مانند:
مُحَمَّدُ بْنُ يحْيى عَنْ أحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أيوبَ عَنْ أبَانٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ الْفَضْلِ قَالَ: سَألْتُ أبَاعَبْدِاللّهِ عليه السلام عَنِ الْقُنُوتِ وَ مَا يَقالُ فِيهِ، فَقَالَ: «مَا قَضَى اللّهُ عَلَى لِسَانِك وَ لاَ أعْلَمُ لَهُ شَيئا مُوَقَّتا.
و در روايت بعدى چنين آمده است:
بِهَذا الإِسْنَادِ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ عَبْدِالرَّحْمَنِ بْنِ أبِى عَبْدِاللّهِ عَنْ أبِى عَبْدِاللّهِ عليه السلام قَالَ:
1.همان، ج ۶، ص ۳، ح ۶.
2.همان، ج ۸، ص ۲۸۹، ح ۴۳۷.
3.همان، ج ۸، ص ۲۹۰، ح ۴۳۸.
