كلينى و كافى - صفحه 415

نمى شد از آنها براى صحت روايات بهره برد برخى از محدثان شيعه احاديث را صرفا بر اساس وضعيت راويان آن بررسى و دسته بندى كردند. از اين رو حديث نزد عده زيادى از متأخران شيعه ـ از زمان سيد احمد بن طاووس (م 673 ق) به بعد ـ به چهار دسته تقسيم شده است: صحيح، حسن، موثق و ضعيف.
اين تقسيم بندى صرفا بر مبناى ويژگى هاى سندى روايات است. يعنى اتصال و انقطاع سند وويژگى هاى راويان موجود در آن. طبق اين مبنا صحيح نزد متأخران حديثى است كه «سند آن به معصوم متصل باشد و راويان در همه طبقات امامى و عادل باشند». ۱
بنابراين از آنجا كه صحيح قدمايى اعم از صحيح متأخران است، بسيارى از رواياتى كه نزد قدما صحيح بوده نزد متأخران كه صرفا صحت سندى را ملاك قرار داده اند ممكن است ضعيف به شمار آيد. از همين روست كه در كافى روايات مرسل و روايات نقل شده از افراد مجهول و ضعيف نيز به چشم مى خورد كه متقدمان به دليل وجود قرائنى آنها را صحيح مى دانستند. البته بايد توجه داشت كه ضعيف السند همواره به معناى بى اعتبار (مردود بودن) حديث نيست. نزد بسيارى از متأخران امورى همچون شهرت فتوايى بر طبق حديث يا ارزيابى هاى متنى مى تواند ضعف سند را جبران و عملاً حديث را معتبر سازد. به اين معنا كه حديث، ضعيف السند اما معتبر باشد، مانند احاديث مقبول.
با توجه به مطالب فوق بايد گفت: چنانچه عبارت «بالآثار الصحيحة عن الصادقين عليهم السلام » ۲ مرحوم كلينى را حايك از شهادت بر صحت روايات كتاب بدانيم بى شك اين صحت، طبق اصطلاح قدما خواهد بود و منافاتى ندارد كه طبق اصطلاح متأخران بسيارى از اين روايات از لحاظ سندى ضعيف شمرده شوند. ۳

1.الرعاية لحال البداية فى علم الدراية، ص ۶۶.

2.الكافى (مقدمه)، ج ۱، ص ۹.

3.جمعى از اصوليان شيعه همچون آيت اللّه خويى از آنجا كه شيوه قدما را در حكم صحت روايات بر اساس قرائن، اجتهاد شخصى اين افراد مى دانند، چنين ادعاى صحتى را از جانب امثال كلينى براى مجتهدان ديگر فاقد اعتبار دانسته اند و از اين رو در استنباط احكام فقهى عمدتا شيوه ارزيابى سندى را بر اساس اصطلاح متأخران دنبال مى كنند. ر.ك: معجم رجال الحديث، ج ۱، ص ۸۵.

صفحه از 422