نقد و بررسی نظریه استقلال اخلاق کانت با تکیه بر مبانی اخلاق اسلامی در کلام امام علی(ع)
سال
ششم / شماره پیاپی
21 /
صفحه
77-93
چکیده :
اعتقاد به تعمیمپذیری و استقلال اخلاق که از اصول اساسی نظریه اخلاقی کانت است، قرن ها قبل از او به بهترین نحو ممکن، بهوسیله امام علی(ع) تبیین شده است. با مطالعات توصیفی - تحلیلی و مقایسه سخنان امام علی(ع) با دیدگاه کانت اثبات میشود که میان این دو دیدگاه وجوه اشتراک و اختلاف زیادی وجود دارد؛ نقـصهای دیـدگاه کانت در این خصوص، در سخـنان حکیمانه امام علی(ع) دیده نمیشود: کـانت، اصل تعمـیمپذیری را صرفاً از بعد اثباتی مدنظر قرار میدهد؛ اما امام علی(ع) هر دو بعد اثباتی و سلبی را در نظر میگیرد. کانت در خصوص استقلال اخلاق از اموری مانند غایات، الگوها، امیال و امر و نهی الهی، به شدت مطلقنگر است و در حقیقت مرتکب افراط میشود؛ اما امام علی(ع) از هرگونه افراط و تفریط در این خصوص مبرّا است. این وجه امتیاز به هدف این دو از اخلاق برمیگردد؛ کانت اخلاق را برای اخلاق میخواهد؛ اما امام علی(ع) اخلاق را برای تقرّب به کمال مطلق یعنی خدا. او وجود هرگونه الگوی کامل اخلاق را انکار می کند؛ اما امام علی(ع) آن را میپذیرد. این پژوهش ضمن اثبات فضیلت دیدگاه اخلاقی امام علی(ع) بر مکاتب بشری، الگویی برای پژوهشگران فلسفه اخلاق جهت بررسی اصول اخلاقی در کلام اولیای دین است.
کلیدواژههای مقاله :استقلال اخلاق؛ امام علی (ع)؛ کانت؛ امر مطلق؛ تعمیمپذیری اخلاق؛ دیگرآئینی