107
مباني شناخت

3 . دورى از عالمان

سومين نشانه صاحبان آرا و عقايد غير علمى ، آن است كه از نزديك شدن به عالمان حقيقى ، پرهيز مى كنند . آنان مانند خفاشان شب ، از نور خورشيد مى گريزند و به هنگام درخشش خورشيد ، در تاريكى غارها و دخمه ها به سر مى برند . اين مردمان ، از فروغ دانش و دانشمندان حقيقى بيمناك اند و به خود اجازه نمى دهند كه از مخفيگاه خويش بيرون بيايند و به عالمان حقيقى نزديك شوند و از فروغ دانش برخوردار شوند . اينان ، مصداق سخن پيش گفته امام على عليه السلام هستند كه :
فَما يَزالُ لِلعُلَماءِ مُباعِداً ، و عَلَيهم زارِيًا .[ نادان ،] همواره از دانشمندان ، در حال گريز است و آنان را نكوهش مى كند.
مردم دانانما ، هميشه از دور به آرا و عقايد دانشمندان ، خرده مى گيرند و مرام آنان ، نق زدن است ، نه نقّادى كردن .
مبتلايان به بيمارى خوددانابينى ، آمادگى ندارند براى مباحثه و مناظره ، با عالمان همنشين شوند تا عقايدشان به داورى گذاشته شود . آنان با شتاب ، رأى خود را در مسئله مبدأ و معاد ، امور اقتصادى ، سياسى ، عدالت اجتماعى ، مديريت جامعه و . . . به عنوان تنها رأى و نظر صواب ، ابراز مى دارند و جز براى رأى خود يا حزب و سازمان و مؤسسه شان درستى معتقد نيستند و بر اين باورند كه آنچه ديگران مى گويند ، خالى از صواب است و چنانچه جامعه رأى آنان و يا حزب و سازمان و مؤسسه شان را طرد كند ، از جامعه و جمع ، جدا شده ، به مخالفت بر مى خيزند و زبان به انتقاد و نق زدن مى گشايند .

4 . تخطئه مخالفان

چهارمين نشانه مبتلايان به خوددانابينى ، آن است كه پيوسته آرا و عقايد ديگران را تخطئه مى كنند . به سخن ديگر ، مبتلا به بيمارىِ «معرفت خيالى»


مباني شناخت
106

همه آرا و نظريّه ها حق باشند ، با اين كه با يكديگر متناقض اند و هر يك ، رأيى مغاير با ديگرى دارد؟

2 . ناديده گرفتن آراى ديگران

دومين نشانه صاحب آرا و عقايد غير علمى ، آن است كه به رأى ديگران به هيچ روى ، احترام نمى گذارد و بدان ، نه توجّه دارد و نه اعتنا مى ورزد ؛ بلكه به گفته امام على عليه السلام در حديث پيش گفته :
بِرَأيِهِ مُكتَفِيًا .به رأى خويش اكتفا مى ورزد.
از اين رو ، يكى از راه هاى آزمودن عقيده ، آن است كه صاحب رأى ، آزمايش شود كه : آيا به خود اجازه مى دهد در آرا و عقايد ديگر بنگرد و آنها را مورد پژوهش و بررسى قرار دهد ، يا معتقد است كه هر آنچه وى مى گويد ، صواب و صحيح ، و آنچه ديگران مى گويند ، نادرست و باطل است؟
آن كه به بيمارى خوددانابينى مبتلاست ـ كه لازمه اش اين است كه خود را داناى مطلق مى انگارد ـ احساس نمى كند به مطالعه و بررسى آراى ديگران نيازمند است ؛ ولى آن كه از اين بيمارى در امان است و به اندازه محدودِ دانسته هاى خويش در برابر مجهولاتِ بى نهايت ، آگاه است ، احتمال مى دهد كه فهم ديگران درست باشد . بدين روى به رأى خويش بسنده نمى كند و آراى ديگران را مورد پژوهش و بررسى قرار مى دهد . امام على عليه السلام در حديثى ديگر مى فرمايد :
ما أعْجَبَ بِرَأيِهِ إِلّا جاهِلٌ.۱جز نادان ، كسى به رأى خود ، خوش بين نيست.

1.غرر الحكم : ح ۹۴۷۱ .

  • نام منبع :
    مباني شناخت
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1388
    نوبت چاپ :
    دوم
تعداد بازدید : 491927
صفحه از 484
پرینت  ارسال به