فصل يكم : ابزارهاى معرفت در انسان

اگر معلومات و شناخت هاى خود را با دقت ريشه يابى كنيم ، خواهيم ديد كه تمام معارف ما يا از طريق حواس حاصل مى شود يا از طريق عقل و يا از طريق قلب .
بنا بر اين ، مى توان گفت كه حس و عقل و قلب ، هم راه هاى شناخت هستند ؛ زيرا انسان از اين راه ها با هستى آشنا مى شود . و هم ابزار شناخت هستند ، چون انسان با اين ابزارها ، هستى را كشف مى كند . همچنين مى توان گفت اين سه منبع شناخت در انسان وجود دارند ؛ زيرا منبع به معناى مركز و محلّ جوشش است و حس و عقل و قلب ـ چنان كه توضيح خواهيم داد ـ محلّ جوشش شناخت ها و آگاهى هاى انسان اند .
به تعبير ساده تر ، در وجود انسان سه دريچه براى شناخت وجود دارد كه انسان با گشودن هر يك به شناخت ها و آگاهى هاى ويژه اى دست مى يابد . نام دريچه نخست حس ، نام دريچه دوم ، عقل و نام دريچه سوم ، قلب است . مثالى مى آوريم :
فرض كنيد در صحراى پهناورى هستيد . در اين صحرا اتاقى وجود دارد و شما در آن اتاق قرار داريد . اين اتاق ، پنج روزنه ، يك در كوچك و يك در بزرگ دارد . اگر روزنه ها باز شود ، شما بخش كوچكى از صحرا را مشاهده مى كنيد ، و اگر در كوچك باز شود ، فضاى بيشترى را ملاحظه خواهيد كرد ، و اگر در