167
مباني شناخت

مفهوم جديد را داراست .

تجزيه مفاهيم حسّى

يكى ديگر از كارها و وظايف عقل ، تجزيه مفاهيم حسى است ؛ يعنى ذهن مى تواند مفاهيمى را كه از طريق حواس به صورت مركب به آن منتقل شده است ، تجزيه كند و با جداسازى اجزاى آن مفاهيم ، شناخت هاى جديدى توليد نمايد كه از راه حس به ذهن منتقل نشده است .
تلويزيونى كه در اطاق شماست يك مجموعه مركب از اجزاى مختلف است . شما تلويزيون را مى بينيد و از راه حسّ بينايى ، مفهوم اين مجموعه مركب وارد ذهن شما مى شود . پس از اين كه اين مفهوم وارد ذهن شما شد ، ذهن شروع به كار مى كند . به آن بگوييد : شيشه تلويزيونى كه در توست از آن جدا كن و در يك طرف خود نگهدار . مى بينيد شيشه تلويزيون ذهنى از آن جدا شد و به يك طرف رفت . به او بگوييد : آنچه پيچ و مهره و سيم در تلويزيون است از هم جدا كن و هر يك را جدا از ديگرى در خود جاى بده . مى بينيد كه قطعات مختلف تلويزيون در ذهن شما از هم جدا مى شود .
اين عمل ذهن ، يعنى جداسازى مفاهيم حسى ، در مبحث شناخت شناسى «تجزيه» ناميده مى شود .
تجزيه مفاهيم هم ، مانند تركيب آنها ، كار حس نيست . حس فقط مى تواند مفهوم تلويزيون را به ذهن منتقل كند ، ولى نمى تواند پس از انتقال اين مفهوم به ذهن ، آن را تجزيه نمايد .
آرى ، خود شما مى توانيد تلويزيون عينى را تجزيه كنيد و اجزاى مختلف آن را از هم جدا نماييد و پس از اين كه تلويزيون را تجزيه كرديد ، حس مى تواند تصوير همان اجزاى جدا شده را عينا به ذهن منتقل كند ، ولى در اين صورت هم ، دقيقا شما تلويزيون را تجزيه كرده ايد و حس بينايى در تجزيه مفهوم


مباني شناخت
166

وظايف عقل

اين وظايف ، عبارت اند از : تركيب ، تجزيه ، تجريد ، انتزاع ، تعميم و تعميق مفاهيم ذهنى .
اين وظايف را به طور جداگانه تشريح مى كنيم :

تركيب مفاهيم حسّى

يكى از وظايف عقل ، تركيب مفاهيم حسّى است ؛ يعنى عقل ، مفاهيمى را كه به وسيله حس به مركز ذهن منتقل مى شود ، با هم تركيب مى كند و از تركيب و به هم پيوستن آنها مفهوم جديدى مى سازد كه از راه حس ، به ذهن ، منتقل نشده است .
به سخن ديگر ، يكى از كارهاى عقل ، اين است كه با آميختن شناخت هاى حسّى ، شناخت هاى ذهنى و عقلى مى سازد .
شما كوه دماوند را مى بينيد و طلا را هم مشاهده مى كنيد . حسّ بينايى ، مفهوم كوه دماوند و مفهوم طلا را به مركز ذهن ، منتقل مى كند . پس از انتقال اين دو مفهوم به ذهن ، ذهن ، شروع به فعاليت مى كند و مفهوم سومى توليد مى نمايد به نام «كوه طلا» كه اين مفهوم ، از طريق حس به ذهن ، منتقل نگرديده ؛ بلكه محصول خود ذهن و مركز شعور و ادراك انسان است .
توليدِ مفهومِ سوم ، كار عقل است ، نه كار حس . كار حس فقط انتقال مفاهيم خارج از ذهن به داخل ذهن است : چشم ، تصاوير اشيا را به ذهن منتقل مى كند . گوش ، مفهوم صداها را به ذهن مى رساند؛ و همچنين ساير حواس پنجگانه .
بنا بر اين كار حس ، شبيه كار دوربين عكاسى است كه فقط مى تواند تصاوير موجودات خارج را به داخل دوربين منتقل و بر روى فيلم منعكس كند . ولى آميختن اين تصاوير و ساختن تصوير جديد ، از عهده حس ساخته نيست ، بلكه ذهن و عقل است كه قدرت تركيب و آميختن اين تصاوير و ساختن تصوير و

  • نام منبع :
    مباني شناخت
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1388
    نوبت چاپ :
    دوم
تعداد بازدید : 514948
صفحه از 484
پرینت  ارسال به