خلاصه

ذهن انسان همچون آينه اى است كه حقايق عقلى را نشان مى دهد . اين آينه هر چه بى رنگ تر باشد ، واقع نماتر است و هر چه زنگار آن بيشتر باشد ، از واقع نمايى آن كاسته مى گردد .
غبارى كه موجب زنگار گرفتن آينه عقل مى شود ، هوس است . هوس ، گاه در صورت عشق و گاه در صورت كينه جلوه مى كند .
عشق گاهى چنان ادراك را از انسان سلب مى كند كه انسان با دست خود ، بدن خود را مى بُرد و احساس درد نمى كند .
موانع شناخت هاى عقلى و قلبى ، مانند موانع شناخت هاى حسى ، به چهار دسته تقسيم مى شود :
1 . موانعى كه ديده عقل را نابينا مى سازد . اين موانع زنگارهاى متراكمى است كه در نتيجه طوفان هوس بر آينه عقل مى نشيند .
2 . موانعى كه ديده عقل را ضعيف مى كند و نمى گذارد حقيقت را ، آنچنان كه هست ، ببيند . اين موانع زنگارهاى اندكى است كه در نتيجه غبارهاى هوس بر آينه عقل نشسته است .
3 . موانعى كه به طور موقت ديده عقل را نابينا مى كند . اين موانع ، حجاب هاى هوس است كه جوهر آينه عقل را فاسد نكرده است .
4 . موانعى كه به طور دائم ديده عقل را نابينا مى سازد . اين موانع هوس هايى است كه آينه عقل را فاسد كرده است .

تا آن جا كه نمى تواند بفهمد اگر او با يك نظام ، مخالف است ، كودك شيرخوار و زن باردار و مردم كوچه و بازار تقصيرى ندارند . و نه تنها نمى تواند بفهمد ، كه به عكس مى فهمد! و نه تنها احساس شرم و ندامت نمى كند ، كه احساس غرور و لذت مى نمايد! و اين عملِ ناجوانمردانه و سبعانه را قهر انقلابى و جهاد ، و خود را مجاهد مى نامد!
اين حالت علامت آن است كه چراغ عقل فرو مرده ، خاموشى آن دائمى است .