خلاصه

موانعِ شناخت هاى عقلى را ، اگر موجب فسادِ جوهرِ آينه عقل نشده باشد ، از دو راه مى توان زدود :
1 . موعظه و ارشاد . اگر آينه عقل خيلى غبار نگرفته باشد ، با آب موعظه قابل شستشو و غبارروبى است .
2 . بلا و مشكلات . بلا و حوادث تلخ زندگى داروى قوى و مؤثرى است كه با سرعت آينه عقل را پاك و ديده انديشه را بينا مى سازد .
يكى از فلسفه هاى بلا از ديدگاه اسلام ، بيدارسازى افرادى است كه زمينه هشيارى دارند . بلا براى كسانى كه در خواب غفلت اند ، زنگ خطر و تازيانه تأديب و بانگ بيدار باش الهى است .
تاريخ نمونه هايى بسيار از كسانى كه تازيانه بلا آنان را بيدار كرده ، ثبت نموده است . هواداران گروه هاى ضد انقلاب كه پس از دستگيرى ، به واقع ، تائب مى شوند ، نمونه هاى معاصرند .
دارويى كه جمهورى اسلامى براى اصلاح مجرمان به كار مى برد ، تركيبى از تلخى زندان توأم با شيرينى موعظه و ارشاد است .
دليل اين كه رژيم گذشته ايران نمى توانست و رژيم هاى فعلى جهان نمى توانند از داروى فوق استفاده كنند اين است كه تلخى زندان وقتى مجرم را تنبيه و تأديب مى كند كه رژيم حاكم ، خود مجرم نباشد و داروى موعظه هنگامى مؤثر است كه طبيب خود واعظ متعظ باشد .
اگر بلا موجب هشيارى انسان شود ، همانند عمل جراحى و داروى تلخى است كه انسان را از مرگ حتمى نجات مى دهد كه در اين صورت بلا نيست ، بلكه نعمت است .

بلا وقتى مايه بيدارى باشد ، همانند عمل جراحى و داروى تلخى است كه بيمار را از مرگ حتمى نجات مى دهد . هر اندازه كه دارو تلخ و عمل جراحى رنج آور باشد ، اگر زندگى و سلامتى انسان به آن بستگى داشته باشد ، نعمت است نه نقمت . حوادث تلخ زندگى نيز اگر موجب بيدارى و هوشيارى انسان گردد و او را از هلاكت نجات دهد ، بلا نيست ، بلكه لطف و عنايت و نعمت الهى است .