311
مباني شناخت

مى اندازد . امام دستش را گرفت و فرمود :
اين كار را نكن ؛ اين تبذير است و خداوند فساد را دوست ندارد .۱
در حديث ديگرى ، امام صادق عليه السلام مى فرمايد :
اعتدالِ در هر كار ، چيزى است كه خداوند آن را دوست دارد ، و اسراف در هر موردى كه باشد ، مبغوض خداوند است ، حتّى دور انداختن هسته هاى خرما ؛ زيرا اين هسته ها قابل استفاده است ، و حتّى دور ريختن آب آشاميدنى .۲

مراتب اسراف

از آنچه در معناى لغوى اسراف و مفهوم آن در قرآن و حديث مطرح شد ، به اين نتيجه مى رسيم كه اسراف ، در لغت و قرآن و حديث ، به يك معناست و آن عبارت است از «خروج از مرز اعتدال در هر كار» . و خروج از مرز اعتدال مراتبى دارد كه كمترينِ آن دور ريختن چيزهايى است كه قابل مصرف است و بالاترين درجه اسراف برترى جويى و تجاوز به حقوق مردم است .

اسراف ، حجاب عقل است

پس از مشخّص شدن مفهوم و مراتب اسراف ، بايد ديد كه اسراف چگونه حجاب عقل و مانع شناخت هاى عقلى و قلبى است ؟ و آيا اين مانعيّت ، مربوط به همه مراتب اسراف مى شود ، يا اين كه مربوط به بعض مراتب آن است ؟
در پاسخ سؤال اوّل بايد گفت : با ذكر دو مقدّمه ، مانعيّت اسراف از شناخت ، اثبات و چگونگى آن نيز روشن مى شود : مقدّمه اوّل اين كه هوس مانع شناخت است ، و مقدّمه دوّم اين كه اسراف تجسّم هوس است .

1.. تفسير العيّاشى : ج ۲ ص ۲۸۸ ح ۵۸ .

2.. الكافى : ج ۴ ص ۵۲ ح ۲ .


مباني شناخت
310

فى كُلِّ شَى ءٍ إسْرافٌ .۱ در هر چيزى اسراف هست .
يعنى انسان در هر كار و هر چيز ممكن است اسرافكار باشد . پس هر كارى كه انجام مى دهد ، بايد در مرز اعتدال باشد ؛ اگر از اين مرز خارج شد ، متجاوز و مسرف است .
در حديث ديگرى از آن حضرت نقل شده است كه :
إنَّ مِن السَّرفِ أن تَأكلَ كُلَّ ما اشْتَهَيْتَ .۲يكى از موارد اسراف اين است كه هر چه را كه اشتها دارى بخورى .
اين حديث ، ظاهرا ناظر به اسراف در كيفيّت خوراك است . ممكن است كسى بيش از اندازه لازم نخورد ، ولى در انتخاب نوع غذا اسراف كند و به جاى انتخاب غذاى مفيدتر ، غذاى لذيذتر را انتخاب نمايد . به تعبيرپيامبر اكرم صلى الله عليه و آله هر چه را مى خواهد ، بخورد ، نه آنچه را كه بايد بخورد .
شخصى به نام سليمان بن صالح مى گويد : از امام صادق عليه السلام ، پرسيدم : كمترين درجه اسراف چيست؟ امام پاسخ داد :
اين است كه لباسى را كه مايه حفظ آبروى توست ، در مواقع غير ضرورى بپوشى و كهنه اش كنى ، و باقى مانده آبى را كه مصرف كرده اى ، دور بريزى و هسته هاى خرمايى را كه مصرف كرده اى ، به اين طرف و آن طرف بيندازى .۳

شخصى ديگر به نام بشر بن مروان نقل مى كند كه با جمعى وارد بر امام صادق عليه السلام شديم . امام دستور داد رُطب آوردند . با امام مشغول خوردن شديم . امام متوجّه شد كه يكى از حاضران هسته هاى رطب هايى را كه مى خورد دور

1.. تاريخ دمشق : ج ۶۷ ص ۱۲۶ .

2.. سنن ابن ماجة : ج ۲ ص ۱۱۱۲ ح ۳۳۵۲ .

3.. الكافى : ج ۴ ص ۵۶ ح ۱۰ .

  • نام منبع :
    مباني شناخت
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1388
    نوبت چاپ :
    دوم
تعداد بازدید : 514969
صفحه از 484
پرینت  ارسال به