317
مباني شناخت

مورد نافرمانى خدا ، نه تنها منافات با معناى لغوى آن ندارد ، بلكه اين معنا يكى از مصاديق مفهوم لغوى اين كلمه است ؛ چون مفهوم لغوى فسق ، خروج از راه حق با انجام كارهايى است كه از ديدگاه عقل ناشايسته است ، و نافرمانى خداوند يكى از مصاديق ناشايسته هاى عقلى است . اصولاً آنچه عقلاً نيك و خير است ، خداوند به آن امر كرده است ، و آنچه عقلاً زشت و شر است ، خداوند از آن نهى كرده است :
«إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْاءِحْسَـنِ وَ إِيتَآىءِ ذِى الْقُرْبَى وَ يَنْهَى عَنِ الْفَحْشَآءِ وَالْمُنكَرِ وَ الْبَغْىِ .۱
همانا خداوند به عدل و احسان و بخشش به نزديكان امر مى كند و از فحشا و زشتى و تجاوز نهى مى نمايد»
.

نشانه هاى فسق

در حديثى از رسول اكرم صلى الله عليه و آله در مورد نشانه هاى فسق و علائم مردم فاسق نقل شده است كه :
... أمّا عَلامَةُ الفاسِقِ فَأربَعَةٌ : اللَّهوُ وَاللَّغوُ والعُدوانُ والبُهتانُ .۲نشانه فاسق چهار چيز است : لهو ، لغو ، عدوان و بهتان .
طبق اين حديث مردم «فاسق» با چهار ويژگى شناخته مى شوند .
نخستين ويژگى و نشانه مردم فاسق اين است كه اهل «لهو» هستند .
مفردات القرآن در معناى لهو مى نويسد :
اللّهوُ ما يُشغلُ الإنسانَ عمّا يَعنيه ويُهِمُّه .۳لهو عبارت از اعمالى است كه انسان را از كارهاى مفيد و مهم باز مى دارد .

1.. نحل : آيه ۹۰ .

2.. تحف العقول : ص ۲۲ .

3.. مفردات ألفاظ القرآن : ص ۴۵۵ .


مباني شناخت
316

«فَالْيَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ الْهُونِ بِمَا كُنتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ فِى الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَ بِمَا كُنتُمْ تَفْسُقُونَ .۱
پس در اين روز ، با عذابى خوار كننده پاداش داده مى شويد ؛ چرا كه به ناحق در زمين كبر مى ورزيديد و به سبب اين كه فاسق بوديد»
.
ملاحظه مى شود كه در آيه اوّل ، تكذيب دلايل روشن الهى كه از ديدگاه عقل قطعا نكوهيده و ناپسند است ، فسق ناميده شده است و در آيه دوم ، فاسق به كسانى اطلاق شده است كه مستكبرند و حاضر نيستند در برابر حق فروتنى كنند و از اين جهت مورد نكوهش عقل اند . ساير آياتى كه واژه فسق در آنها به كار رفته است نيز به گونه اى در ارتباط با كسانى است كه مرتكب امور ناشايسته از نظر عقل شده اند .

فسق در حديث

كلمه فسق ، در احاديث اسلامى ، در مورد نافرمانى خداوند به كار رفته است . امام صادق عليه السلام ، در حديثى در معناى فسق مى فرمايند :
... فَكُلُّ مَعصِيَةٍ مِنَ المَعاصِى الكِبارِ فَعَلَها فاعِلُها أو دَخَلَ فيها داخِلٌ بِجَهَةِ اللَّذَّةِ والشَّهوَةِ والشَّوقِ الغَالِبِ ، فَهُوَ فِسقٌ وفاعِلُهُ فاسِقٌ خارِجٌ مِنَ الإيمانِ بِجَهَةِ الفِسقِ .۲فسق عبارت است از هر نوع نافرمانى خدا و معصيتى كه از معاصى بزرگ باشد و فاعل آن يا كسى كه داخل آن معصيت شده ، به جهت لذّت و شهوت و غلبه تمايلات به اين عمل مبادرت كرده است . اين فعل ، فسق و فاعل آن فاسق است كه به جهت فسق از ايمان خارج است .
ولى همان طور كه قبلاً اشاره شد ، استعمال كلمه فسق در متون اسلامى در

1.. احقاف : آيه ۲۰ .

2.. تحف العقول : ص ۳۳۱ .

  • نام منبع :
    مباني شناخت
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1388
    نوبت چاپ :
    دوم
تعداد بازدید : 494353
صفحه از 484
پرینت  ارسال به