خلاصه

ظلم ، كفر ، فسق و اسراف ، ميكربهايى هستند كه نيروى ادراك انسان را بيمار مى كنند .
قرآن كريم از بيمارى نيروى ادراك ، هشت تعبير دارد : بيمارى قلب ، قساوت قلب ، انحراف قلب ، زنگار قلب ، كور شدن قلب ، مهر شدن قلب ، قفل شدن قلب و مردن قلب .
نخستين تعبير قرآن از كسانى كه توانايى شناخت حقايق عقلى را ندارند ، تعبير «بيمار» است . قرآن ، اين گونه مردم را همانند بيماران جسمى مريض مى داند . كلمه مرض در قرآن يازده بار در مورد بيمارى هاى جسمى و سيزده بار در مورد بيمارى هاى روحى و عقلى به كار رفته است .
از ديدگاه قرآن ، منافقان ، كفار ، افراد شهوتران و به طور كلى همه كسانى كه غلبه هوس ، مانع شناخت هاى عقلى آنان است بيمارند .
بيمارى هاى عقلى ، همانند بيمارى هاى جسمى در صورت ناپرهيزى تشديد مى شود . و گاه ناپرهيزى موجب مرگ بيمار مى گردد ، و معناى افزوده شدن بر شدت بيمارىِ اين افراد به وسيله خداوند نيز همين است .
دومين تعبير قرآن از بيمارى فكرى و روحى انسان ، تعبير «قساوت» است . اين تعبير هفت بار و در ضمن شش آيه آمده است .
قساوت قلب ، به معناى سخت شدن دل ، نوعى بيمارى روانى و عقلى است كه در اثر آن ، روان و انديشه انسان در برابر حق ، همانند سنگ بلكه سخت تر از سنگ ، نفوذناپذير مى شود .
در متون اسلامى ، عهدشكنى ، گذر عمر در غفلت ، آرزوى دراز ، ترك عبادت ، سخن بيهوده ، استماع لهو ، شكار ، رفت و آمد با اهل زر و زور ، ثروت بسيار ،

اين فصل در مورد بيمارى هاى انديشه مورد بررسى قرار گرفت ، كلمه قلب در معناى سوم به كار رفته است ، با اين توضيح كه وقتى نفس و روح انسان در نتيجه ابتلا به موانع شناخت بيمار شد ، ابعاد مختلف آن دچار اختلال مى گردد ، يعنى مركز تعقل و انديشه و نيز مركز شناخت هاى غير حسى و غير عقلى انسان درست كار نمى كند و حتى شناخت هاى حسى انسان مختل مى شود . بنا بر اين ، از ديدگاه قرآن كريم و احاديث اسلامى ، موانع شناخت هاى قلبى همان موانع شناخت هاى عقلى است و بدين جهت ، تعبير ما از بيمارى هاى مذكور «بيمارى هاى فكرى و روحى» بود ، و از همين رو ، علاج بيمارى هاى قلبى نيز همان علاج بيمارى هاى عقلى است .