383
مباني شناخت

«أَوْ كَظُـلُمَـتٍ فِى بَحْرٍ لُّجِّىٍّ يَغْشَاهُ مَوْجٌ مِّن فَوْقِهِ مَوْجٌ مِّن فَوْقِهِ سَحَابٌ ظُـلُمَـتُ بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ إِذَآ أَخْرَجَ يَدَهُ لَمْ يَكَدْ يَرَاهَا وَ مَن لَّمْ يَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُورًا فَما لَهُ مِنْ نُورٍ .۱
...يا همچون تاريكى هايى در دريايى ژرف كه موجى آن را فرا گرفته و بالاى آن موج ، موج ديگرى است و بالاتر از آن ابرى است ، تاريكى هايى انباشته بر هم به گونه اى كه اگر شخص دست خود را بيرون آورد ، آن را نمى بيند. و هر كس كه خداوند براى او نورى قرار ندهد ، نورى براى او نيست»
.
در اين مثل ، كسانى كه در تاريكى عقلى به سر مى برند و در مسير زندگى از روشنايى معنوى محروم اند ، به افرادى تشبيه شده اند كه در كشتى نشسته اند و كشتى در شبى فوق العاده تاريك در اقيانوسى ژرف در حركت است . دريا موج مى زند و امواج كوه پيكر و خروشان ، تعادل را از كشتى گرفته اند و هر لحظه بيم آن مى رود كه موج ، كشتى و سرنشينان آن را به اعماق دريا فرو برد . علاوه بر تاريكى شب ، ابرهاى تيره اى برفراز اقيانوس ، گسترده ، مانع از تابش نور ماه و ستارگان است . و ظلمت ، سايه قير گون خود را چنان برسرنشينان سفينه گسترده است كه حتى وقتى دست خود را جلو چشمانشان مى گيرند ، نمى توانند آن را ببينند!
قرآن كريم پس از ذكر اين مثل چنين مى فرمايد :
«وَ مَن لَّمْ يَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُورًا فَما لَهُ مِنْ نُورٍ .۲
كسى كه خداوند براى او نورى قرار ندهد ، نورى براى او نيست»
.
يعنى اين ، مثل كسى است كه از روشنايىِ مشعل فروزان هدايت الهى محروم است . و كسى كه خداوند براى او نورى قرار ندهد ، در مسير زندگى گرفتار

1.نور : آيه ۴۰ .


مباني شناخت
382

فصل يكم :شرايط تحصيل معرفت

از نظر قران كريم شرط شناخت عقلى قلبى همانند ديدار حسى ، خارج شدن از تاريكى و قرار گرفتن در نور است ، گرچه حقيقت اين دو ديدار و تاريكى و نور با هم تفاوت دارند .
اين شرط ، شرطِ اصلى شناخت هاى عقلى قلبى است و ساير شرايط به آن باز مى گردد .
از نظر قرآن ، دليل اين كه جهانبينىِ عده اى از مردم ، صحيح نيست و بر اين اساس ، دلايل روشن و قطعى توحيد را تكذيب مى كنند ، اين است كه آنان در تاريكى هستند و ديده عقلشان از ديدار حقايق عقلى ناتوان است :
«وَالَّذِينَ كَذَّبُواْ بِئايَـتِنَا صُمٌّ وَبُكْمٌ فِى الظُّـلُمَـتِ .۱
آنان كه دلايل روشن و قطعى ما را تكذيب مى كنند كرها و گنگ هايى هستند كه در تاريكى ها قرار دارند»
.
در سوره نور ، در ضمن يك مثل ، زندگى ظلمانى و وحشت انگيز و نا آرام كسانى كه ديده عقلشان در تاريكى است و از ديدار حقايق عقلى محروم اند ، چنين تصوير شده است :

1.انعام : آيه ۳۹ .

  • نام منبع :
    مباني شناخت
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1388
    نوبت چاپ :
    دوم
تعداد بازدید : 518746
صفحه از 484
پرینت  ارسال به