اى كسانى كه ايمان آورده ايد ! تقواى خدا پيشه كنيد و به فرستاده او ايمان آوريد تا خداوند دو بهره از رحمت خود به شما عنايت كند و براى شما نورى قرار دهد كه در پرتو آن حركت كنيد» .
در اين آيه كريمه ، خداوند به افرادى كه ايمان آورده اند ، دستور مى دهد كه تقوا پيشه كنند و به پيامبر او ايمان بيآورند؛ در صورتى كه آنان به پيامبر خدا ايمان آورده اند و گرنه به عنوان كسانى كه ايمان آورده اند ، مخاطب خداوند قرار نمى گرفتند .
در سوره نساء نيز مى خوانيم كه «يَـأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ ءَامِنُوا ؛ ¹ اى كسانى كه ايمان آورده ايد ! ايمان بياوريد» .
پرسشى كه در مورد معناى اين آيات مطرح مى شود ، آن است كه ايمان آوردن كسى كه ايمان آورده ، بى معنا بلكه تحصيل حاصل است . بنا بر اين ، منظور قرآن از ايمان آوردن افراد با ايمان چيست؟
مفسران قرآن و از جمله مرحوم علامه طباطبايى در الميزان ² چنين نظر داده اند كه مقصود از ايمان دوم ، اجراى كامل آثار ايمان و متابعت تام از پيامبر اسلام است .
همان طور كه وقتى كسى چيزى را مى داند ، ولى به دانسته خود به درستى ترتيب اثر نمى دهد ، دانستن آن چيز به او يادآورى مى شود؛ مثل اين كه به كسى كه مى داند مشروبات الكلى براى سلامتى زيان آور است ، ولى به اين دانسته خود ترتيب اثر نمى دهد ، گفته مى شود : بدان كه مشروبات الكلى مضر است ، يعنى بر دانسته خود ترتيب اثر بده .

در حديثى كه عامه و خاصه از پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله نقل كرده اند ، تصريح شده است كه اگر انسان چهل روز با اخلاص عمل كند ، ديده بصيرت او باز مى شود و چشمه هاى حكمت كه از منبع ديدارها و شناخت هاى قلبى مى جوشد ، بر زبان او جارى مى گردد :
ما أخلَصَ عَبدٌ للّه عز و جل أربَعِينَ صَباحا إلّا جَرَتْ يَنابِيعُ الحِكمَةِ مِن قَلبِهِت عَلى لِسانِهِ. ¹ بنده اى چهل روز براى خداوند عزوجل اخلاص نمى ورزد ، مگر اين كه چشمه هاى حكمت از قلبش بر زبان او جارى مى شود.
با دقت در رهنمودهاى قرآن و احاديث اسلامى در مورد شناخت ، به اين نتيجه مى رسيم كه شناختِ حقايق هستى ، درجات و مراتبى دارد كه شرط وصول به كمترين مرتبه آن اجتناب از موانع شناخت و شرط وصول به بالاترين درجات آن اخلاص است .
به عبارت ديگر ، چراغ بصيرت با اجتناب از موانع شناخت ، در كانون جان انسان روشن مى گردد و با تقوا ، عمل و جهاد (به معناى لغوى اين الفاظ) اين چراغ فروزان تر مى شود و (به معناى شرعى الفاظ مذكور) همراه با اخلاص به نهايت درجه روشنى مى رسد و انسان در پرتو آن راه رشد و تكامل را به وضوح مى يابد و مى پيمايد و به هدف آفرينش خود نايل مى شود .
چكيده سخن را در مورد شرايط شناخت از نظر اسلام ، در يك آيه و يك روايت مى توان ملاحظه كرد :
آيه اى كه شرايط شناخت ، به طور فشرده در آن مطرح شده ، در سوره حديد است كه مى فرمايد :
«يَـأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ اتَّقُواْ اللَّهَ وَ ءَامِنُواْ بِرَسُولِهِ يُؤْتِكُمْ كِفْلَيْنِ مِن رَّحْمَتِهِ وَ يَجْعَل لَّكُمْ نُورًا تَمْشُونَ بِهِ . ²