فصل چهارم :پالايش عقيده

از مهم ترين مسائلى كه پيش از بررسى بحث هاى اعتقادى بايد بدان پرداخت ، مسئله خطا سنجى و تصحيح عقايد است و در اين مسئله ، پرسش اصلى ، آن است كه : آيا راهى وجود دارد كه با تمسك بدان بتوان عقايد درست را از عقايد نادرست باز شناخت ؟ و در صورت وجود داشتن ، آن راه كدام است؟
پاسخ سؤال ، مثبت است ؛ زيرا در روايات اسلامى سفارش هاى دقيقى در اين باره وجود دارد كه دقّت نظر مى طلبد ، هر چند به نظر مى رسد تاكنون ، مورد بحث و بررسى قرار نگرفته است . اين سفارش ها براى كسى كه مى خواهد در مسائل اعتقادى ، با ديدى واقع بين و نگاهى آينده نگر ، به بحث بپردازد ، از بارزترين و مهم ترين امور است و در اين باره ، مرام و مذهب و مسلكِ پژوهشگر ، هر چه باشد ، تفاوتى ندارد ؛ زيرا اين سفارش ها وى را به مقصود رسانده ، برايش اعتماد به نتيجه را فراهم مى سازد .
پيش از سخن گفتن از سفارش هاى اسلامى درباره تصحيح عقيده ، سزاوار است به مهم ترين بيمارى در مباحث اعتقادى ، يعنى بيمارى خوددانابينى بپردازيم .

خوددانابينى ، بيمارى روانى رايج

يكى از بيمارى هاى روانى كه تشخيص پيامدهايش بسيار دشوار است و بسيارى بِدان مبتلايند ، بيمارى «خوددانابينى» يا بيمارى «علم خيالى» است . اين بيمارى كه به آن «جهل مركّب» ، نيز گفته مى شود ، اگر مزمن شود ، مداوايش محال است .

خلاصه

اسلام مى كوشد مردم را وا دارد بيش از هر چيز در صدد تحقيق و تحصيل معرفت و شناخت حقيقت باشند و بهترين مسلمان را كسى مى داند كه شناخت او بيش از ديگران باشد ، نه عبادت او .
از نظر اسلام ، علم و ايمان ، پيوندى ناگسستنى دارند ايمان ، ميوه تحقيقات علمى است بى ايمانى ، نتيجه جهل .
انسان در مواجهه با حقايق هستى ، عالم مؤمن است يا عالم كافر و جاهل كافر است يا جاهل غير كافر .
آن كه به آنچه اعتقاد دارد ، عملاً اعتراف مى كند ، مؤمن است و آن كه علم و يا جهل خود را كتمان مى كند ، كافر است ، ولى آن كه جهل خود را پنهان نمى كند كافر نيست . بنا بر اين ، كسى كه در راه تحقيق و شناخت حقيقت است ، كافر نيست .